อวัยวะสําหรับการมองเห็นและการได้ยิน ได้แก่ ตาและหู ตามลําดับ ซึ่งอวัยวะทั้ง 2ชนิดนี้ไม่
จัดอยู่ในระบบต่าง ๆ ที่กล่าวมา แต่จะอยู่ในกลุ่มของอวัยวะที่เกี่ยวกับการรับความรู้สึก
ตา (EYE) เป็นอวัยวะที่ใช้ในการรับความรู้สึกโดยการมอง ประกอบด้วยส่วนต่าง ๆ คือ
1. ลูกนัยน์ตา (EYEBALL) ลักษณะเป็นอวัยวะค่อนข้างกลมอยู่ในเบ้าตาทั้ง 2ข้าง ประกอบด้วย
-ชั้นนอก ส่วนใหญ่สีขาวขุ่น มีหน้าที่ป้องกันลูกนัยน์ตายกเว้นบริเวณส่วนหน้าตรงกลาง
จะเป็นวงกลมโปร่งแสงสามารถมองผ่านเข้าไปด้านในได้ ส่วนนี้เรียกว่า "ตาดํา" หรือ "กระจกตา"
(CORNEA)
-ม่านตา (IRIS) ลักษณะเป็นแผ่นกล้ามเนื้อขาว ๆ อยู่ด้านในของกระจกตา ม่านตาจะมีสี
แตกต่างกัน และตรงกลางของม่านตาจะมีรูม่านตา (PUPIL) ซึ่งขนาดของรูจะขยายใหญ่หรือแคบลงนั้น
ขึ้นอยู่กับการขยายหรือการหดตัวของม่านตาทําให้สามารถปรับปริมาณของแสงที่ผ่านเข้าไปในตาได้ให้
เหมาะสม
-เลนส์ตา (LENS)เป็นอวัยวะที่ใช้ในการปรับภาพที่ผ่านเข้ามาเพื่อให้เห็นภาพนั้นได้
ชัดเจนทุกครั้ง
-กล้ามเนื้อเลนส์ตา เป็นกล้ามเนื้อเล็ก ๆ ที่ยึดเลนส์ไว้ และจะยึดหรือหดตัวทุกครั้งเพื่อทํา
ให้เลนส์ตาสามารถปรับภาพที่เห็นได้ชัดเจนทุกครั้ง
-เรตินา (RETINA) เป็นส่วนที่อยู่ด้านหลังสุดของลูกนัยน์ตา มีหน้าที่รับภาพที่ผ่านมา
จากเลนส์ตา คล้ายกับจอรับภาพ หากภาพตกบนเรติน่าพอเหมาะจะทําให้เห็นภาพชัดเจน ด้านหลังของเรติน่าจะต่อกับเส้นประสาทที่เกี่ยวกับการมองเห็น ทําให้เกิดความรู้สึกและส่งไปที่กลุ่มประสาทบริเวณศีรษะคู่ที่ 2 และต่อไปที่สมอง ทําให้ทราบและรู้สึกในการมองเห็น
ตาประกอบด้วย ผนัง 3 ชั้น (Layer หรือ Tunics)
ก.ชั้นนอกสุด (Fibrous Layer) ซึ่งประกอบด้วย 2 ส่วน
1)Sclera อยู่ทางส่วนท้ายของลูกตา
2)Cornea อยู่ทางส่วนหน้าของลูกตา
ข.ชั้นกลาง (Vascular Layerหรือเรียกว่าUveal Tract) ประกอบด้วย
1)Choroid เป็นส่วนที่มีเม็ดสี( Pigment)และ เส้นเลือดมาหล่อเลี้ยงมาก
2)Ciliary body
3)Iris
ค.ชั้นในสุด (Nervous Tunic) ประกอบด้วย
Retina มี 2 ส่วนคือ Blind portion และ Optic portion
ภายในลูกตายังแบ่งเป็น 2 ส่วน( Compartments)
ก.Anterior Compartment แบ่งได้ 2 ช่อง คือ
1)Anterior Chamber ซึ่งอยู่ระหว่าง Irisและ Cornea
2)Posterior Chamberซึ่งอยู่ระหว่าง Irisและ Lens
ทั้งสองช่องนี้ประกอบด้วยAqueous humor
ข. Posterior Compartment เป็นส่วนที่อยู่ด้านหลังของLens ประกอบด้วย Vitreous
body
2. กล้ามเนื้อลูกนัยน์ตา เป็นกลุ่มของกล้ามเนื้อที่ยึดติดกับลูกนัยน์ตาทั้งด้านข้าง ข้าง ด้านบนและ
ด้านล่าง ทําหน้าที่บังคับให้ลูกนัยน์ตามองไปทางซ้าย-ขวา หรือมองขึ้น -ลง ก็ได้
3. เยื่อหุ้มตา (CONJUNCTIVA) เป็นเยื่อบุสีชมพูอ่อน ๆ อยู่ที่ใต้หนังตาบนและหนังตาล่าง
4. หนังตา (EYELID) ประกอบด้วยหนังตาบนและหนังตาล่าง ทําหน้าที่ป้องกันลูกนัยน์ตา
หู (EAR) เป็นอวัยวะที่ใช้ในการรับความรู้สึกโดยการได้ยินแบ่งออกได้เป็น 3ชิ้น คือ
1. หูชั้นนอก ประกอบด้วย ใบหู รูหู และแก้วหู
-ใบหู (EAR PINNA) ลักษณะเป็นแผ่นบาง ๆ ภายในเป็นกระดูกอ่อน ทําหน้าที่ในการ
รับคลื่นเสียงจากภายนอก
-รูหู (EAR CANAL) ลักษณะเป็นช่องต่อจากใบหูเข้าไปภายใน เป็นทางผ่านของคลื่น
เสียงที่ได้รับ
-แก้วหู (TYMPANIC MEMBRANE) ลักษณะเป็นเยื่อขาว ๆ ปิดกั้นที่บริเวณส่วนปลายของรู
หู ทําหน้าที่รับคลื่นเสียงที่เข้ามาทําให้แก้วหูลั่น แล้วส่งสัญญาณเสียงต่อเข้าไปที่หูชั้นกลาง
2. หูชั้นกลางเป็นส่วนที่ต่อมาจากหูชั้นนอก โดยมีแก้วหูเป็นตัวกั้น ประกอบด้วยกระดูกเล็ก ๆ 3
ชิ้น คือ
-กระดูกฆ้อน (MALLEUS) เป็นกระดูกรูปคล้ายฆ้อนอยู่ติดกับแก้วหู มีหน้าที่รับ
สัญญาณเสียงจากการสั่นของแก้วหู
-กระดูกทั่ง (INCUS) เป็นกระดูกที่อยู่ต่อจากกระดูกฆ้อนเข้าไป มีหน้าที่รับ
สัญญาณเสียงจากกระดูกฆ้อน
-กระดูกโกลน (STAPES) เป็นกระดูกชิ้นที่อยู่ต่อจากกระดูกทั่ง มีหน้าที่รับ
สัญญาณเสียงจากกระดูกทั่ง แล้วส่งต่อไปยังหูชั้นใน
3. หูชั้นใน เป็นส่วนที่ต่อมาจากหูชั้นกลาง ประกอบด้วยอวัยวะ 2ชนิด คือ
-อวัยวะสําหรับรับสัญญาณเสียง (COCHLEA) ลักษณะเป็นรูปหอยโข่ง ภายในมี
ของเหลวเมื่อสัญญาณเสียงที่ส่งมาจากการสั่นของกระดูกโกลน จะทําให้ของเหลวในอวัยวะนี้เกิดการ
สั่นสะเทือนตาม ซึ่งจะกลายเป็นสัญญาณเข้าสู่เส้นประสาทที่เกี่ยวกับการได้ยินซึ่งอยู่ติดกับอวัยวะนี้ แล้วจึงส่งต่อไปยังสมองทําให้ทราบว่าเสียงที่ได้ยินนั้นเป็นเสียงของอะไร
-อวัยวะสําหรับการทรงตัวของร่างกาย (SEMICIRCULAR CANAL) ลักษณะเป็นท่อวง
แหวนรวม 3วง ทําหน้าที่ในการรักษาความสมดุลย์ของร่างกาย
วันศุกร์ที่ 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2558
บทที่ 7 ระบบกระดูกโครงร่างของสัตว์( Skeletal system )
โครงกระดูก คือโครงสร้างส่วนแข็งซึ่งใช้พยุงและป้องกันเนื้อเยื่ออ่อนของร่างกายสัตว์ ประกอบด้วย
กระดูก (Bone) กระดูกอ่อน (Cartilage) และเอ็น (Tendon) ยึดอยู่เกิดเป็นโครงร่างของสัตว์แต่ละชนิด ดังนั้นสัตว์แต่ละชนิดจึงมีโครงสร้างที่ประกอบด้วยกระดูกมากมาย เป็นกระดูกที่ยังมีชีวิต มีเส้นโลหิต(Blood vessels) เส้นน้ําเหลือง ( Lymph vessels) และเส้นประสาท (Nerves) มาหล่อเลี้ยง มีการเจริญเติบโตได้ สามารถเป็นโรคต่างๆขึ้นได้ เมื่อกระดูกหักก็รักษาให้หายเองได้ และปรับตัวให้เปลี่ยนแปลงได้ตามแรงกดดัน กระดูกเมื่อไม่ค่อยได้ใช้ ก็อาจจะบาง หรืออ่อนแอได้ กระดูกอาจจะเพิ่มขนาดมากขึ้นเพื่อรองรับส่วนที่มีน้ําหนักเพิ่ม กระดูกเป็นโครงร่างของอินทรีย์วัตถุของเนื้อเยื่อเหนียว
(Fibrous tissue)และเซลล์ส่วนเกลืออนินทรีย์ที่ประกอบเป็นกระดูก จะทําให้กระดูกมีลักษณะแข็งและทึบต่อแสง X-rays
ศัพท์เฉพาะที่ใช้กับกระดูก
1.Compact bone เป็นเนื้อกระดูกที่ละเอียด แน่นทึบ เป็นชั้นนอกที่หนา และแข็งของส่วนลําตัวของ
กระดูกยาว
2.Cancellous bone เป็นเนื้อกระดูกโปร่ง ลักษณะเบา มีรูพรุน ไม่แน่น อยู่ระหว่างเนื้อกระดูกแข็ง
ช่องว่างระหว่างเนื้อกระดูกจะโปร่ง มีไขกระดูกแทรกอยู่
3.Marrow cavity เป็นช่องว่างภายในลําตัวของกระดูกยาว เป็นที่บรรจุของไขกระดูก ในสัตว์อายุ
น้อย มักเป็นไขกระดูกแดง(Red marrow)ซึ่งเป็นตัวสร้างเม็ดโลหิต จะมีอยู่ในกระดูกอก(Sternum)ตลอดชีวิตสัตว์ แล้วต่อมาจะเปลี่ยนเป็นไขกระดูกเหลือง(Yellow marrow) ทําหน้าที่ผลิตเนื้อเยื่อไขมัน (Adipose tissue)เมื่ออายุมากขึ้น
4.Epiphysis เป็นส่วนปลายของกระดูกยาว ปลายบนเรียกว่า Proximal extremity ปลายล่างเรียกว่า
Distal extremity
5.Diaphysis เป็นลําตัวของกระดูกยาวรูปทรงกระบอก อยู่ระหว่าง Epiphysis
6.Epiphyseal cartilage เป็นชื่อของกระดูกอ่อนใส(Hyaline cartilage)ซึ่งแยกออกจากEpiphysisของ
กระดูกที่เจริญไม่เต็มที่ เป็นบริเวณที่กระดูกจะเพิ่มความยาวได้
ลักษณะของกระดูก
กระดูกแบ่งตามรูปร่างและหน้าที่ ออกได้ 4 ชนิด คือ
1.กระดูกยาว(Long bones) มีลักษณะเฉพาะ คือ มีลําตัวรูปทรงกระบอก มีปลายทั้ง 2 ข้างและมี
ช่องว่างภายในลําตัวกระดูกเรียกว่าช่องเมดูล่า(Medullary cavity) ซึ่งเป็นที่บรรจุของไขกระดูก (Bone marrow) เป็นอวัยวะสร้างเม็ดเลือดแดงอยู่ภายในกระดูก ยกเว้นกระดูกซี่โครง(Ribs) และกระดูกUlnaและFibula ของม้า ซึ่งเรียกว่า Reduced long bone
กระดูกยาวทําหน้าที่เหมือนคาน ช่วยในการพยุงลําตัว ช่วยให้เกิดความเคลื่อนไหวและการจับ
ต้อง เราพบกระดูกยาวได้ที่อวัยวะส่วนปลายดังนี้
ขาหน้า ได้แก่ Humerus , Radius ,Ulna และ Metacarpus
ขาหลัง ได้แก่ Femur , Tibia , Fibula และ Metatarsus
2.กระดูกสั้น(Short bones) ได้แก่กระดูกที่รูปร่างคล้ายลูกเต๋า มีหน้าที่ช่วยลดการเสียดสีหรือการ
เปลี่ยนทิศทางของเอ็น(Tendon) หรือเพิ่มระดับความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและเอ็น กระดูกสั้นนี้ได้แก่
กระดูกCarpus , Tarsus และ Sesamoid bones
3.กระดูกแบน(Flat bone) ได้แก่กระดูกที่แผ่ออกได้เป็น 2ระนาบ กระดูกชนิดนี้มีพื้นที่มากสําหรับ
เป็นที่เกาะยึดของกล้ามเนื้อ ได้แก่กระดูก Scapula ,กระดูกที่หน้าและหน้าผากของกระโหลก
4.กระดูกรูปร่างไม่สม่ําเสมอ(Irregular bone)หมายถึงกระดูกที่มีรูปร่างไม่สม่ําเสมอ จะมีส่วนที่ยื่น
ออกไปเป็นปุ่ม(Process)เป็นกระดูกที่อยู่ตรงกลางและเป็นกระดูกเดี่ยวได้แก่ กระดูกสันหลัง (Vertebrae) และกระดูกที่ฐานของกระดูกหน้าผาก (Cranium)
หน้าที่ของกระดูก กระดูกเป็นโครงร่างของร่างกายสัตว์ มีหน้าที่ดังนี้
1.กระดูกทําหน้าที่ปกป้องให้กับอวัยวะอ่อนภายในของร่างกาย มิให้ได้รับอันตรายเช่นกระโหลก
ศรีษะปกป้องสมองซึ่งเป็นศูนย์กลางของระบบประสาท กระดูกสันหลังปกป้องไขสันหลัง(Spinal cord) กระดูกซี่โครงปกป้องปอดกับหัวใจ และกระดูกเชิงกราน ป้องกันอวัยวะขับถ่ายปัสสาวะและระบบสืบพันธุ์
2.กระดูกเป็นที่ยึดเกาะของกล้ามเนื้อทําให้กล้ามเนื้อแข็งแรงและทําให้ร่างกายเป็นรูปร่าง ,คงรูปไว้
3.กระดูกทําหน้าที่เป็นคาน ซึ่งมีผลให้เกิดการเคลื่อนไหวต่างๆ และการหายใจ
4.กระดูกทําหน้าที่สะสมแร่ธาตุ โดยเฉพาะธาตุแคลเซี่ยม(Ca)และฟอสฟอรัส(P)ให้แก่ร่างกาย
5.กระดูกเป็นอวัยวะที่มีการสร้างเซลล์โลหิต( Hemopoietic organ) โดยไขกระดูก(Bone marrow)ที่
อยู่ภายใน กระดูก คือสร้างเม็ดโลหิตแดง(Red blood cell), ฮีโมโกลบิน(Hemoglobin),เม็ดโลหิตขาว (Glomerular white cells)และเกร็ดเลือด( Platelets)
โครงกระดูก(Skeleton)โครงกระดูกของร่างกายสัตว์ แบ่งออกเป็น 3 ส่วนคือ
1.โครงกระดูกส่วนแกน(Axial skeleton)ประกอบด้วยกระดูกที่เป็นแกนกลางของลําตัวได้แก่
กระโหลกศรีษะ(Skull) กระดูกสันหลัง(Vertebral column ),กระดูกซี่โครง(Ribs) และกระดูกทรวงอก(Sternum)
2.โครงกระดูกส่วนยันและพยุง (Appendicular skeleton) จะยึดเกาะอยู่กับโครงกระดูกส่วนแกน
สองแห่งด้วยกันคือที่ส่วนไหล่(Pectoral girdle) กับส่วนเชิงกราน (Pelvic girdle) เช่นกระดูกแขนหรือขาหน้า(Pectoral limbs) ทําหน้าที่ยันหรือพยุงลําตัว และกระดูกขาหรือขาหลัง(Pelvic limbs) ทําหน้าที่ช่วยดันหรือผลักตัวให้ไปข้างหน้า
3.กระดูกที่พบในอวัยวะภายใน(Splanchnic หรือVisceral skeleton)หมายถึงกระดูกที่เจริญอยู่ใน
บางส่วนของอวัยวะภายในหรืออวัยวะที่อ่อนนุ่ม พบในสัตว์บางชนิด เช่น Os penis ในสุนัข และOs cardis ในโคและแกะ เป็นต้น
โครงกระดูกของม้าประกอบด้วยกระดูก 205 ชิ้นดังนี้
กระดูกสันหลัง (Vertebral column) 54 ชิ้น (C7T18L6S5Cy18)
กระดูกซี่โครง (Ribs) 36 ชิ้น
กระดูกอก (Sternum) 1 ชิ้น
กระโหลก (Skull รวมกระดูกหูด้วย) 34 ชิ้น
กระดูกขาหน้า (Thoracic limbs) 40 ชิ้น
กระดูกขาหลัง(Pelvic limbs) 40 ชิ้น
โครงกระดูกของสุนัขประกอบด้วยกระดูก 319ชิ้นดังนี้
กระดูกสันหลัง (Vertebral column) 50 ชิ้น(C7T13L7S3Cy20)
กระโหลก (Skull รวมกระดูกหูด้วย) 50 ชิ้น
กระดูกซี่โครงและอก(Ribs and sternum) 34 ชิ้น
กระดูกขาหน้า (Thoracic limbs) 92 ชิ้น
กระดูกขาหลัง(Pelvic limbs) 92 ชิ้น
กระดูก Os penis 1 ชิ้น
1.โครงกระดูกส่วนแกน(Axial skeleton)
1.1กระโหลกศีรษะ(The skull)กระโหลกศีรษะคือ กระดูกที่ห่อหุ้มสมอง เพื่อป้องกันการถูกกระแทกประกอบด้วยส่วนที่เป็นศีรษะ (CRANIAL PORTION) กับส่วนที่เป็นใบหน้า (FACIAL PORTION)เมื่อเอากระดูก Mandible และHyoid ออก กระโหลกศรีษะของม้าจะประกอบด้วย 4ส่วนคือ
1.Dorsal หรือ Frontal surfaces ประกอบด้วยกระดูก Occipital, Interparietal , Parietal , Frontal , Nasal และ Incisive bones
2.Lateral surfacesด้านซ้ายและด้านขวา ซึ่งแบ่งออกเป็น 3ส่วนคือ Cranial , Orbital และ Maxillary
regions
3.Ventral หรือ Basal surface ไม่รวม Mandible เข้าด้วย ก็จะแบ่งเป็น 3ส่วนคือ Cranial , Choanal
และPalatine region
ช่องว่างในกระโหลกศรีษะ(Cavity of the skull)แบ่งเป็น 2ส่วน คือ Cranial และ Nasal cavity
1.Cranial cavity จะหุ้ม สมอง(Brain) เยื่อหุ้มสมอง(Membranes)และเส้นเลือด(Vessels) มีลักษณะ
เป็นรูปไข่
2.Nasal cavity เป็นช่องผ่านยาว(Longitudinal passage)ซึ่งมีขอบเขตตลอดส่วนบนของบริเวณหน้า
แบ่งเป็น 2ส่วน เท่ากัน ทางซ้าย และขวาด้วย ผนังกลางช่องจมูก(Median nasal septum)
1.2 กระดูกสันหลัง(Vertebral column) คือ กระดูกที่เป็นแกนกลางของลําตัว ประกอบขึ้นด้วยชุด
กระดูกสันหลัง(Vertebrae)ต่อเนื่องกันเป็นลูกโซ่ตรงกลาง เป็นIrregular bone และเป็นกระดูกเดี่ยว มีขอบเขตจากกระโหลกศีรษะไปสิ้นสุดที่หาง ในสัตว์ที่โตเต็มที่ กระดูกสันหลังจะต่อเนื่องกันเป็นแถว
แบ่งย่อยออกได้เป็น 5 ส่วน ตามส่วนของร่างกายเริ่มจาก ส่วนคอ(Cervical vertebrae), ส่วนอก
(Thoracic vertebrae), ส่วนเอว(Lumbar vertebrae), ส่วนสะโพก (Sacral vertebrae หรือ Fixed
vertebrae)ซึ่งจะรวมกันเป็นชิ้นเดียว เชื่อมติดกับกระดูกเชิงกราน(Pelvic girdle)และส่วนหาง(Caudal หรือ
coccygeal vertebrae)
จํานวนกระดูกสันหลังในสัตว์แต่ละชนิดจะมีจํานวนคงที่แน่นอน ยกเว้นส่วนหาง และสามารถกําหนด
เป็นสูตรกระดูกสันหลังของสัตว์ได้
หมายเหตุ
C = Cervical vertebrae
T = Thoracic vertebrae
L = Lumbar vertebrae
S =Sacral vertebrae
Cy = Coccygeal vertebrae
Atlasคือกระดูกสันหลังส่วนคออันที่หนึ่ง(First cervical vertebrae) ทําหน้าที่รับหัวกระโหลก
Axisคือกระดูกสันหลังอันที่ 2 (Second cervical vertebrae) ทําหน้าที่หมุนรอบกระดูกAtlas เป็น
กระดูกสันหลังชิ้นที่ยาวที่สุด
1.3 กระดูกซี่โครง (Ribs) เป็นกระดูกแบน เล็กและยาว ประกอบด้วย 2ส่วน คือส่วนที่เป็นกระดูก
แข็งซึ่งเกาะติดกับกระดูกสันหลังบริเวณอก(Thoracic Vertebrae) ทั้งสองด้านกับส่วนที่เป็นกระดูกอ่อน ซึ่ง
เกาะติดกับกระดูกอก(Sternum) ดังนั้น สุนัขจะมีกระดูกซี่โครงรวม 13คู่ หรือ 26อัน ทําหน้าที่ป้องกัน
อวัยวะในช่องอก
1.4กระดูกอก(Sternum) มีลักษณะเป็นแผ่นอยู่ตรงกลางลําตัวบริเวณช่องอกเป็นที่ยึดเกาะของกระดูก
ซี่โครง(ส่วนที่เป็นกระดูกอ่อน) ทั้งสองด้าน
2.กระดูกระยางค์(Appendicular skeleton) ได้แก่กระดูกขาหน้า และกระดูกขาหลัง
2.1 กระดูกขาหน้า(Bone of the Thoracic limb)
กระดูกขาหน้าของม้าแบ่งเป็น 4ส่วน เช่นเดียวกับสัตว์ชนิดอื่นๆ คือ
2.1.1Thoracic girdle ประกอบด้วยกระดูกไหล่ (Scapular) เป็นกระดูกรูปแบน(Flat
bone)ตั้งอยู่บนส่วนหน้าของผนังด้านข้างของอก(Thorax) โดยแกนยาวของกระดูกไหล่(Long axis) วางตัวเฉียงจากThoracic spine อันที่ 4ถึง ปลายด้านล่างของกระดูกซี่โครงอันแรก กระดูกโค้งเล็กน้อยและเอนลาดทางด้านข้าง เข้าได้รูปพอดีกับผนังอก(Thoracic wall) กระดูกไหล่มีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม
2.1.2 กระดูกต้นแขน ได้แก่ Humerus เป็นกระดูกยาว(long bone) มีขอบเขตจากข้อไหล่
(Shoulder Joint) ทางด้านบน ซึ่งต่อกับกระดูกไหล่(Scapular) และข้อศอก(Elbow joint)ด้านล่างซึ่งต่อกับกระดูกแขน(Radius และ Ulna)ตามลําดับ ทิศทางของกระดูกต้นแขนจะเฉียงๆลงมาทางด้านล่างและไปทางหลัง ประกอบเป็นมุม 55องศากับแนวระดับ(Horizontal plane)
2.1.3กระดูกแขนได้แก่ Radius และ Ulna
Radiusของม้าเป็นกระดูกใหญ่กว่าUlna มาก มีทิศทางตั้งตรงจากข้อศอกลงมา อยู่ระหว่างกระดูก
Humerus ทางบน และCarpusทางล่าง มีลักษณะโค้งเล็กน้อย เว้าทางด้านหน้า
ส่วนกระดูกUlnaของม้าเป็นกระดูกยาวที่บาง อยู่ทางด้านหลังของกระดูก Radius จะเชื่อมต่อกับกระดูก
Radius เมื่อสัตว์โตเต็มที่แล้ว
2.1.4กระดูกมือ ได้แก่ Carpus , Metacarpus และ Digits (Phalanges และ Sesamoids)
2.2 กระดูกขาหลัง(Bone of hindlimbs)
2.2.1กระดูกต้นขา( Femur) และกระดูกสะบ้า (Patella)
2.2.2 กระดูกขา(Tibia และ Fibula)
2.2.3กระดูกเท้าได้แก่ กระดูกข้อเท้า(Tarsal bone) ,กระดูกฝ่าเท้า(Metatarsal bones) และ
กระดูกนิ้วเท้า (Phalanges และ Sesamoids)
ระบบข้อต่อ(Articular system)
ข้อต่อเกิดจากกระดูกตั้งแต่ 2ชิ้นขึ้นไป ติดต่อกัน ทําให้กระดูกมีการเคลื่อนไหวแตกต่างกันเช่น
ข้อต่อที่เคลื่อนที่ไม่ได้เลย เรียกว่า Synarthrosesได้แก่ กระดูกกระโหลกศรีษะ
ข้อต่อที่เคลื่อนที่ได้เล็กน้อย เรียกว่า Amphiarthoses ได้แก่ กระดูกสันหลัง
ข้อต่อที่เคลื่อนที่ได้คล่องตัวมาก เรียกว่า Diarthoses เป็นข้อต่อที่แท้จริง(Movable หรือ True joint)
ของร่างกายและเป็นส่วนสําคัญที่ทําให้เกิดการเคลื่อนไหวขึ้น ข้อต่อชนิดนี้ประกอบด้วยลักษณะที่สําคัญดังนี้
1.ผิวหน้ากระดูกติดต่อ
2.กระดูกอ่อนติดต่อ
3.เยื่อหุ้มข้อต่อ
4.เยื่อขึง
เยื่อหุ้มข้อต่อ(Joint capsule)มีลักษณะเป็นเยื่อ 2ชั้น คือ
1. Fibrous layer อยู่ชั้นนอก เป็นเนื้อเยื่อใยเหนียว เยื่อชั้นนี้ทําหน้าที่ยึดกระดูกชิ้นต่อไปไว้ และยัง
ช่วยให้ข้อต่ออยู่กับที่ด้วย
2. Synovial layer อยู่ชั้นใน เป็นเยื่อบางๆ มีเส้นประสาทและเส้นโลหิตมาหล่อเลี้ยงมาก
และยังผลิตของเหลวออกมาหล่อลื่นข้อต่อ เรียกว่า Synovial fluid
เยื่อขึงเป็นแผ่นเยื่อใยสีขาวเหนียว ซึ่งยึดกระดูกไว้ด้วยกัน
การแบ่งข้อต่อตามการเคลื่อนไหว
1.การงอ(Flexion) คือการทําให้มุมของกระดูกที่มาอยู่ต่อกัน แคบเข้า
2.การเหยียด(Extension) คือการเคลื่อนไหวตรงการข้ามกับการงอ หรือการเพิ่มมุมของกระดูก ที่มา
อยู่ต่อกันให้กว้างขึ้น
3.การดึงเข้าใน(Adduction)คือการที่ส่วนปลายเคลื่อนเข้าหาด้านใน
4.การถ่างออก หรือการหันออกด้านนอก คือการที่ส่วนปลาย เคลื่อนห่างออกจากด้านใน
5.การหมุน หมายถึงการที่กระดูกส่วนหนึ่งจะเคลื่อนไหวได้หลายมุม หลายแบบ โดยตัวเองเป็นแกน
อยู่ เช่น ศรีษะ ซึ่งเอี้ยวซ้าย เอี้ยวขวา เอียงหรือส่าย เหล่านี้จัดว่าเป็นการหมุนทั้งนั้น
ข้อต่อที่ส าคัญในร่างกายสุนัข
1.ข้อต่อบริเวณกระโหลกศีรษะได้แก่ ข้อต่อขากรรไกร (กะโหลกศีรษะกับขากรรไกรล่าง) และ
ข้อต่อท้ายทอย (กระโหลกศีรษะกับกระดูกคอ)
2. ข้อต่อของขาหน้า
2.1ข้อไหล่(Shoulder joint) อยู่ระหว่างกระดูกไหล่กับกระดูกต้นแขน
2.2 ข้อศอก(Elbow joint) อยู่ระหว่างกระดูกต้นแขน(Humerus) กับกระดูกแขน(Radius )และ
Ulna
2.3ข้อขาหน้า หรือข้อเข่า(Carpal joint)อยู่ระหว่างกระดูกแขนกับกระดูกข้อมือ
2.4ข้อตาตุ่ม(Fetlock joint) อยู่ระหว่างกระดูกMetacarpal และกระดูกนิ้วที่ 1 (First phalange)
2.5ข้อจําตรวน(Pastern joint) อยู่ระหว่างกระดูกนิ้วที่1และที่2
2.6ข้อปลายนิ้ว (coffin joint) อยู่ระหว่างกระดูกนิ้วที่ 2และที่3
3. ข้อต่อของขาหลัง
3.1ข้อสะโพก(Hip joint) อยู่ระหว่างกระดูกเชิงกรานกับกระดูกFemur
3.2ข้อเข่า(Stifle joint)อยู่ระหว่างกระดูก Femur กับกระดูกTibiaและFibula
3.3 ข้อน่องแหลม( Hock joint)อยู่ระหว่างกระดูกTibiaและFibula กับกระดูก Tarsal bones
3.4ข้อตาตุ่ม(Fetlock joint)
3.5ข้อจําตรวน(Pastern joint)
3.6ข้อปลายนิ้ว(Coffin joint)
กระดูก (Bone) กระดูกอ่อน (Cartilage) และเอ็น (Tendon) ยึดอยู่เกิดเป็นโครงร่างของสัตว์แต่ละชนิด ดังนั้นสัตว์แต่ละชนิดจึงมีโครงสร้างที่ประกอบด้วยกระดูกมากมาย เป็นกระดูกที่ยังมีชีวิต มีเส้นโลหิต(Blood vessels) เส้นน้ําเหลือง ( Lymph vessels) และเส้นประสาท (Nerves) มาหล่อเลี้ยง มีการเจริญเติบโตได้ สามารถเป็นโรคต่างๆขึ้นได้ เมื่อกระดูกหักก็รักษาให้หายเองได้ และปรับตัวให้เปลี่ยนแปลงได้ตามแรงกดดัน กระดูกเมื่อไม่ค่อยได้ใช้ ก็อาจจะบาง หรืออ่อนแอได้ กระดูกอาจจะเพิ่มขนาดมากขึ้นเพื่อรองรับส่วนที่มีน้ําหนักเพิ่ม กระดูกเป็นโครงร่างของอินทรีย์วัตถุของเนื้อเยื่อเหนียว
(Fibrous tissue)และเซลล์ส่วนเกลืออนินทรีย์ที่ประกอบเป็นกระดูก จะทําให้กระดูกมีลักษณะแข็งและทึบต่อแสง X-rays
ศัพท์เฉพาะที่ใช้กับกระดูก
1.Compact bone เป็นเนื้อกระดูกที่ละเอียด แน่นทึบ เป็นชั้นนอกที่หนา และแข็งของส่วนลําตัวของ
กระดูกยาว
2.Cancellous bone เป็นเนื้อกระดูกโปร่ง ลักษณะเบา มีรูพรุน ไม่แน่น อยู่ระหว่างเนื้อกระดูกแข็ง
ช่องว่างระหว่างเนื้อกระดูกจะโปร่ง มีไขกระดูกแทรกอยู่
3.Marrow cavity เป็นช่องว่างภายในลําตัวของกระดูกยาว เป็นที่บรรจุของไขกระดูก ในสัตว์อายุ
น้อย มักเป็นไขกระดูกแดง(Red marrow)ซึ่งเป็นตัวสร้างเม็ดโลหิต จะมีอยู่ในกระดูกอก(Sternum)ตลอดชีวิตสัตว์ แล้วต่อมาจะเปลี่ยนเป็นไขกระดูกเหลือง(Yellow marrow) ทําหน้าที่ผลิตเนื้อเยื่อไขมัน (Adipose tissue)เมื่ออายุมากขึ้น
4.Epiphysis เป็นส่วนปลายของกระดูกยาว ปลายบนเรียกว่า Proximal extremity ปลายล่างเรียกว่า
Distal extremity
5.Diaphysis เป็นลําตัวของกระดูกยาวรูปทรงกระบอก อยู่ระหว่าง Epiphysis
6.Epiphyseal cartilage เป็นชื่อของกระดูกอ่อนใส(Hyaline cartilage)ซึ่งแยกออกจากEpiphysisของ
กระดูกที่เจริญไม่เต็มที่ เป็นบริเวณที่กระดูกจะเพิ่มความยาวได้
ลักษณะของกระดูก
กระดูกแบ่งตามรูปร่างและหน้าที่ ออกได้ 4 ชนิด คือ
1.กระดูกยาว(Long bones) มีลักษณะเฉพาะ คือ มีลําตัวรูปทรงกระบอก มีปลายทั้ง 2 ข้างและมี
ช่องว่างภายในลําตัวกระดูกเรียกว่าช่องเมดูล่า(Medullary cavity) ซึ่งเป็นที่บรรจุของไขกระดูก (Bone marrow) เป็นอวัยวะสร้างเม็ดเลือดแดงอยู่ภายในกระดูก ยกเว้นกระดูกซี่โครง(Ribs) และกระดูกUlnaและFibula ของม้า ซึ่งเรียกว่า Reduced long bone
กระดูกยาวทําหน้าที่เหมือนคาน ช่วยในการพยุงลําตัว ช่วยให้เกิดความเคลื่อนไหวและการจับ
ต้อง เราพบกระดูกยาวได้ที่อวัยวะส่วนปลายดังนี้
ขาหน้า ได้แก่ Humerus , Radius ,Ulna และ Metacarpus
ขาหลัง ได้แก่ Femur , Tibia , Fibula และ Metatarsus
2.กระดูกสั้น(Short bones) ได้แก่กระดูกที่รูปร่างคล้ายลูกเต๋า มีหน้าที่ช่วยลดการเสียดสีหรือการ
เปลี่ยนทิศทางของเอ็น(Tendon) หรือเพิ่มระดับความแข็งแรงของกล้ามเนื้อและเอ็น กระดูกสั้นนี้ได้แก่
กระดูกCarpus , Tarsus และ Sesamoid bones
3.กระดูกแบน(Flat bone) ได้แก่กระดูกที่แผ่ออกได้เป็น 2ระนาบ กระดูกชนิดนี้มีพื้นที่มากสําหรับ
เป็นที่เกาะยึดของกล้ามเนื้อ ได้แก่กระดูก Scapula ,กระดูกที่หน้าและหน้าผากของกระโหลก
4.กระดูกรูปร่างไม่สม่ําเสมอ(Irregular bone)หมายถึงกระดูกที่มีรูปร่างไม่สม่ําเสมอ จะมีส่วนที่ยื่น
ออกไปเป็นปุ่ม(Process)เป็นกระดูกที่อยู่ตรงกลางและเป็นกระดูกเดี่ยวได้แก่ กระดูกสันหลัง (Vertebrae) และกระดูกที่ฐานของกระดูกหน้าผาก (Cranium)
หน้าที่ของกระดูก กระดูกเป็นโครงร่างของร่างกายสัตว์ มีหน้าที่ดังนี้
1.กระดูกทําหน้าที่ปกป้องให้กับอวัยวะอ่อนภายในของร่างกาย มิให้ได้รับอันตรายเช่นกระโหลก
ศรีษะปกป้องสมองซึ่งเป็นศูนย์กลางของระบบประสาท กระดูกสันหลังปกป้องไขสันหลัง(Spinal cord) กระดูกซี่โครงปกป้องปอดกับหัวใจ และกระดูกเชิงกราน ป้องกันอวัยวะขับถ่ายปัสสาวะและระบบสืบพันธุ์
2.กระดูกเป็นที่ยึดเกาะของกล้ามเนื้อทําให้กล้ามเนื้อแข็งแรงและทําให้ร่างกายเป็นรูปร่าง ,คงรูปไว้
3.กระดูกทําหน้าที่เป็นคาน ซึ่งมีผลให้เกิดการเคลื่อนไหวต่างๆ และการหายใจ
4.กระดูกทําหน้าที่สะสมแร่ธาตุ โดยเฉพาะธาตุแคลเซี่ยม(Ca)และฟอสฟอรัส(P)ให้แก่ร่างกาย
5.กระดูกเป็นอวัยวะที่มีการสร้างเซลล์โลหิต( Hemopoietic organ) โดยไขกระดูก(Bone marrow)ที่
อยู่ภายใน กระดูก คือสร้างเม็ดโลหิตแดง(Red blood cell), ฮีโมโกลบิน(Hemoglobin),เม็ดโลหิตขาว (Glomerular white cells)และเกร็ดเลือด( Platelets)
โครงกระดูก(Skeleton)โครงกระดูกของร่างกายสัตว์ แบ่งออกเป็น 3 ส่วนคือ
1.โครงกระดูกส่วนแกน(Axial skeleton)ประกอบด้วยกระดูกที่เป็นแกนกลางของลําตัวได้แก่
กระโหลกศรีษะ(Skull) กระดูกสันหลัง(Vertebral column ),กระดูกซี่โครง(Ribs) และกระดูกทรวงอก(Sternum)
2.โครงกระดูกส่วนยันและพยุง (Appendicular skeleton) จะยึดเกาะอยู่กับโครงกระดูกส่วนแกน
สองแห่งด้วยกันคือที่ส่วนไหล่(Pectoral girdle) กับส่วนเชิงกราน (Pelvic girdle) เช่นกระดูกแขนหรือขาหน้า(Pectoral limbs) ทําหน้าที่ยันหรือพยุงลําตัว และกระดูกขาหรือขาหลัง(Pelvic limbs) ทําหน้าที่ช่วยดันหรือผลักตัวให้ไปข้างหน้า
3.กระดูกที่พบในอวัยวะภายใน(Splanchnic หรือVisceral skeleton)หมายถึงกระดูกที่เจริญอยู่ใน
บางส่วนของอวัยวะภายในหรืออวัยวะที่อ่อนนุ่ม พบในสัตว์บางชนิด เช่น Os penis ในสุนัข และOs cardis ในโคและแกะ เป็นต้น
โครงกระดูกของม้าประกอบด้วยกระดูก 205 ชิ้นดังนี้
กระดูกสันหลัง (Vertebral column) 54 ชิ้น (C7T18L6S5Cy18)
กระดูกซี่โครง (Ribs) 36 ชิ้น
กระดูกอก (Sternum) 1 ชิ้น
กระโหลก (Skull รวมกระดูกหูด้วย) 34 ชิ้น
กระดูกขาหน้า (Thoracic limbs) 40 ชิ้น
กระดูกขาหลัง(Pelvic limbs) 40 ชิ้น
โครงกระดูกของสุนัขประกอบด้วยกระดูก 319ชิ้นดังนี้
กระดูกสันหลัง (Vertebral column) 50 ชิ้น(C7T13L7S3Cy20)
กระโหลก (Skull รวมกระดูกหูด้วย) 50 ชิ้น
กระดูกซี่โครงและอก(Ribs and sternum) 34 ชิ้น
กระดูกขาหน้า (Thoracic limbs) 92 ชิ้น
กระดูกขาหลัง(Pelvic limbs) 92 ชิ้น
กระดูก Os penis 1 ชิ้น
1.1กระโหลกศีรษะ(The skull)กระโหลกศีรษะคือ กระดูกที่ห่อหุ้มสมอง เพื่อป้องกันการถูกกระแทกประกอบด้วยส่วนที่เป็นศีรษะ (CRANIAL PORTION) กับส่วนที่เป็นใบหน้า (FACIAL PORTION)เมื่อเอากระดูก Mandible และHyoid ออก กระโหลกศรีษะของม้าจะประกอบด้วย 4ส่วนคือ
1.Dorsal หรือ Frontal surfaces ประกอบด้วยกระดูก Occipital, Interparietal , Parietal , Frontal , Nasal และ Incisive bones
2.Lateral surfacesด้านซ้ายและด้านขวา ซึ่งแบ่งออกเป็น 3ส่วนคือ Cranial , Orbital และ Maxillary
regions
3.Ventral หรือ Basal surface ไม่รวม Mandible เข้าด้วย ก็จะแบ่งเป็น 3ส่วนคือ Cranial , Choanal
และPalatine region
ช่องว่างในกระโหลกศรีษะ(Cavity of the skull)แบ่งเป็น 2ส่วน คือ Cranial และ Nasal cavity
1.Cranial cavity จะหุ้ม สมอง(Brain) เยื่อหุ้มสมอง(Membranes)และเส้นเลือด(Vessels) มีลักษณะ
เป็นรูปไข่
2.Nasal cavity เป็นช่องผ่านยาว(Longitudinal passage)ซึ่งมีขอบเขตตลอดส่วนบนของบริเวณหน้า
แบ่งเป็น 2ส่วน เท่ากัน ทางซ้าย และขวาด้วย ผนังกลางช่องจมูก(Median nasal septum)
1.2 กระดูกสันหลัง(Vertebral column) คือ กระดูกที่เป็นแกนกลางของลําตัว ประกอบขึ้นด้วยชุด
กระดูกสันหลัง(Vertebrae)ต่อเนื่องกันเป็นลูกโซ่ตรงกลาง เป็นIrregular bone และเป็นกระดูกเดี่ยว มีขอบเขตจากกระโหลกศีรษะไปสิ้นสุดที่หาง ในสัตว์ที่โตเต็มที่ กระดูกสันหลังจะต่อเนื่องกันเป็นแถว
แบ่งย่อยออกได้เป็น 5 ส่วน ตามส่วนของร่างกายเริ่มจาก ส่วนคอ(Cervical vertebrae), ส่วนอก
(Thoracic vertebrae), ส่วนเอว(Lumbar vertebrae), ส่วนสะโพก (Sacral vertebrae หรือ Fixed
vertebrae)ซึ่งจะรวมกันเป็นชิ้นเดียว เชื่อมติดกับกระดูกเชิงกราน(Pelvic girdle)และส่วนหาง(Caudal หรือ
coccygeal vertebrae)
จํานวนกระดูกสันหลังในสัตว์แต่ละชนิดจะมีจํานวนคงที่แน่นอน ยกเว้นส่วนหาง และสามารถกําหนด
เป็นสูตรกระดูกสันหลังของสัตว์ได้
C = Cervical vertebrae
T = Thoracic vertebrae
L = Lumbar vertebrae
S =Sacral vertebrae
Cy = Coccygeal vertebrae
Atlasคือกระดูกสันหลังส่วนคออันที่หนึ่ง(First cervical vertebrae) ทําหน้าที่รับหัวกระโหลก
Axisคือกระดูกสันหลังอันที่ 2 (Second cervical vertebrae) ทําหน้าที่หมุนรอบกระดูกAtlas เป็น
กระดูกสันหลังชิ้นที่ยาวที่สุด
1.3 กระดูกซี่โครง (Ribs) เป็นกระดูกแบน เล็กและยาว ประกอบด้วย 2ส่วน คือส่วนที่เป็นกระดูก
แข็งซึ่งเกาะติดกับกระดูกสันหลังบริเวณอก(Thoracic Vertebrae) ทั้งสองด้านกับส่วนที่เป็นกระดูกอ่อน ซึ่ง
เกาะติดกับกระดูกอก(Sternum) ดังนั้น สุนัขจะมีกระดูกซี่โครงรวม 13คู่ หรือ 26อัน ทําหน้าที่ป้องกัน
อวัยวะในช่องอก
1.4กระดูกอก(Sternum) มีลักษณะเป็นแผ่นอยู่ตรงกลางลําตัวบริเวณช่องอกเป็นที่ยึดเกาะของกระดูก
ซี่โครง(ส่วนที่เป็นกระดูกอ่อน) ทั้งสองด้าน
2.กระดูกระยางค์(Appendicular skeleton) ได้แก่กระดูกขาหน้า และกระดูกขาหลัง
2.1 กระดูกขาหน้า(Bone of the Thoracic limb)
กระดูกขาหน้าของม้าแบ่งเป็น 4ส่วน เช่นเดียวกับสัตว์ชนิดอื่นๆ คือ
2.1.1Thoracic girdle ประกอบด้วยกระดูกไหล่ (Scapular) เป็นกระดูกรูปแบน(Flat
bone)ตั้งอยู่บนส่วนหน้าของผนังด้านข้างของอก(Thorax) โดยแกนยาวของกระดูกไหล่(Long axis) วางตัวเฉียงจากThoracic spine อันที่ 4ถึง ปลายด้านล่างของกระดูกซี่โครงอันแรก กระดูกโค้งเล็กน้อยและเอนลาดทางด้านข้าง เข้าได้รูปพอดีกับผนังอก(Thoracic wall) กระดูกไหล่มีลักษณะเป็นรูปสามเหลี่ยม
2.1.2 กระดูกต้นแขน ได้แก่ Humerus เป็นกระดูกยาว(long bone) มีขอบเขตจากข้อไหล่
(Shoulder Joint) ทางด้านบน ซึ่งต่อกับกระดูกไหล่(Scapular) และข้อศอก(Elbow joint)ด้านล่างซึ่งต่อกับกระดูกแขน(Radius และ Ulna)ตามลําดับ ทิศทางของกระดูกต้นแขนจะเฉียงๆลงมาทางด้านล่างและไปทางหลัง ประกอบเป็นมุม 55องศากับแนวระดับ(Horizontal plane)
2.1.3กระดูกแขนได้แก่ Radius และ Ulna
Radiusของม้าเป็นกระดูกใหญ่กว่าUlna มาก มีทิศทางตั้งตรงจากข้อศอกลงมา อยู่ระหว่างกระดูก
Humerus ทางบน และCarpusทางล่าง มีลักษณะโค้งเล็กน้อย เว้าทางด้านหน้า
ส่วนกระดูกUlnaของม้าเป็นกระดูกยาวที่บาง อยู่ทางด้านหลังของกระดูก Radius จะเชื่อมต่อกับกระดูก
Radius เมื่อสัตว์โตเต็มที่แล้ว
2.1.4กระดูกมือ ได้แก่ Carpus , Metacarpus และ Digits (Phalanges และ Sesamoids)
2.2 กระดูกขาหลัง(Bone of hindlimbs)
2.2.1กระดูกต้นขา( Femur) และกระดูกสะบ้า (Patella)
2.2.2 กระดูกขา(Tibia และ Fibula)
2.2.3กระดูกเท้าได้แก่ กระดูกข้อเท้า(Tarsal bone) ,กระดูกฝ่าเท้า(Metatarsal bones) และ
กระดูกนิ้วเท้า (Phalanges และ Sesamoids)
ระบบข้อต่อ(Articular system)
ข้อต่อเกิดจากกระดูกตั้งแต่ 2ชิ้นขึ้นไป ติดต่อกัน ทําให้กระดูกมีการเคลื่อนไหวแตกต่างกันเช่น
ข้อต่อที่เคลื่อนที่ไม่ได้เลย เรียกว่า Synarthrosesได้แก่ กระดูกกระโหลกศรีษะ
ข้อต่อที่เคลื่อนที่ได้เล็กน้อย เรียกว่า Amphiarthoses ได้แก่ กระดูกสันหลัง
ข้อต่อที่เคลื่อนที่ได้คล่องตัวมาก เรียกว่า Diarthoses เป็นข้อต่อที่แท้จริง(Movable หรือ True joint)
ของร่างกายและเป็นส่วนสําคัญที่ทําให้เกิดการเคลื่อนไหวขึ้น ข้อต่อชนิดนี้ประกอบด้วยลักษณะที่สําคัญดังนี้
1.ผิวหน้ากระดูกติดต่อ
2.กระดูกอ่อนติดต่อ
3.เยื่อหุ้มข้อต่อ
4.เยื่อขึง
เยื่อหุ้มข้อต่อ(Joint capsule)มีลักษณะเป็นเยื่อ 2ชั้น คือ
1. Fibrous layer อยู่ชั้นนอก เป็นเนื้อเยื่อใยเหนียว เยื่อชั้นนี้ทําหน้าที่ยึดกระดูกชิ้นต่อไปไว้ และยัง
ช่วยให้ข้อต่ออยู่กับที่ด้วย
2. Synovial layer อยู่ชั้นใน เป็นเยื่อบางๆ มีเส้นประสาทและเส้นโลหิตมาหล่อเลี้ยงมาก
และยังผลิตของเหลวออกมาหล่อลื่นข้อต่อ เรียกว่า Synovial fluid
เยื่อขึงเป็นแผ่นเยื่อใยสีขาวเหนียว ซึ่งยึดกระดูกไว้ด้วยกัน
การแบ่งข้อต่อตามการเคลื่อนไหว
1.การงอ(Flexion) คือการทําให้มุมของกระดูกที่มาอยู่ต่อกัน แคบเข้า
2.การเหยียด(Extension) คือการเคลื่อนไหวตรงการข้ามกับการงอ หรือการเพิ่มมุมของกระดูก ที่มา
อยู่ต่อกันให้กว้างขึ้น
3.การดึงเข้าใน(Adduction)คือการที่ส่วนปลายเคลื่อนเข้าหาด้านใน
4.การถ่างออก หรือการหันออกด้านนอก คือการที่ส่วนปลาย เคลื่อนห่างออกจากด้านใน
5.การหมุน หมายถึงการที่กระดูกส่วนหนึ่งจะเคลื่อนไหวได้หลายมุม หลายแบบ โดยตัวเองเป็นแกน
อยู่ เช่น ศรีษะ ซึ่งเอี้ยวซ้าย เอี้ยวขวา เอียงหรือส่าย เหล่านี้จัดว่าเป็นการหมุนทั้งนั้น
ข้อต่อที่ส าคัญในร่างกายสุนัข
1.ข้อต่อบริเวณกระโหลกศีรษะได้แก่ ข้อต่อขากรรไกร (กะโหลกศีรษะกับขากรรไกรล่าง) และ
ข้อต่อท้ายทอย (กระโหลกศีรษะกับกระดูกคอ)
2. ข้อต่อของขาหน้า
2.1ข้อไหล่(Shoulder joint) อยู่ระหว่างกระดูกไหล่กับกระดูกต้นแขน
2.2 ข้อศอก(Elbow joint) อยู่ระหว่างกระดูกต้นแขน(Humerus) กับกระดูกแขน(Radius )และ
Ulna
2.3ข้อขาหน้า หรือข้อเข่า(Carpal joint)อยู่ระหว่างกระดูกแขนกับกระดูกข้อมือ
2.4ข้อตาตุ่ม(Fetlock joint) อยู่ระหว่างกระดูกMetacarpal และกระดูกนิ้วที่ 1 (First phalange)
2.5ข้อจําตรวน(Pastern joint) อยู่ระหว่างกระดูกนิ้วที่1และที่2
2.6ข้อปลายนิ้ว (coffin joint) อยู่ระหว่างกระดูกนิ้วที่ 2และที่3
3. ข้อต่อของขาหลัง
3.1ข้อสะโพก(Hip joint) อยู่ระหว่างกระดูกเชิงกรานกับกระดูกFemur
3.2ข้อเข่า(Stifle joint)อยู่ระหว่างกระดูก Femur กับกระดูกTibiaและFibula
3.3 ข้อน่องแหลม( Hock joint)อยู่ระหว่างกระดูกTibiaและFibula กับกระดูก Tarsal bones
3.4ข้อตาตุ่ม(Fetlock joint)
3.5ข้อจําตรวน(Pastern joint)
3.6ข้อปลายนิ้ว(Coffin joint)
บทที่ 6 ระบบเครื่องห่อหุ้มร่างกาย ( INTEGUMENTARY SYSTEM )
ระบบเครื่องห่อหุ้มร่างกาย เป็นระบบการทํางานระบบหนึ่งของร่างกาย ซึ่งได้แก่ระบบที่ทําหน้าที่
ปกคลุมภายนอกร่างกาย โดยมีอวัยวะที่สําคัญคือ ผิวหนัง (Skin)
การแบ่งชั้นของผิวหนัง
ผิวหนังแบ่งออกได้เป็น 2 ชั้น คือ
1. ผิวหนังชั้นนอก (Epidermis )
เป็นผิวหนังในส่วนที่ตายแล้ว ไม่มีโลหิตมาเลี้ยงผิวหนัง
ชั้นนี้จะหลุดลอกออกเป็นขี้ไคล
2. ผิวหนังชั้นใน (Dermis) เป็นชั้นของผิวหนังที่มีโลหิตมาเลี้ยง ซึ่งในผิวหนังชั้นนี้จะมีอวัยวะ
ต่าง ๆ รวมอยู่ด้วยคือ
1.ปลายเส้นเลือดฝอย
2.ปลายเส้นประสาท ทําหน้าที่ในการรับความรู้สึก
3.ขุมขน ทําหน้าที่สร้างขนปกคลุมร่างกาย
4.ต่อมไขมัน ทําหน้าที่สร้างน้ํามันเพื่อหล่อเลี้ยงผิวหนังทําให้ผิวหนังอ่อน
นุ่มไม่แห้งกร้าน และยังป้องกันไม่ให้น้ําในร่างกายระเหยออกมากเกินไป
5. ต่อมเหงื่อ ทําหน้าที่ขับเหงื่อออกจากร่างกายซึ่งช่วยในการระบายความร้อนและขับ
ของเสียที่เป็นของเหลวออกจากร่างกาย สําหรับสุนัขจะไม่มีต่อมเหงื่อที่ผิวหนัง
ส่วนประกอบอื่น ๆ ของผิวหนัง
1. ขน เป็นส่วนที่ช่วยปกคลุมเกือบทั่วร่างกายซึ่งสัตว์แต่ละชนิดจะมีลักษณะของขนที่แตกต่างกัน
ขนสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด คือ ขนชนิดที่ขึ้นปกคลุมบริเวณต่าง ๆ ทั่วร่างกายกับขนชนิดที่มีอยู่เฉพาะแห่ง เช่น คิ้ว หนวด และอวัยวะเพศ เป็นต้น
ขนของสุนัขพันธุ์เยอรมัน เซ็พเพอด มี 2ชั้น คือ
-ชั้นนอก ลักษณะเป็นขนค่อนข้างแข็ง เส้นตรง และมีความยาวปานกลาง
-ชั้นใน ขนจะมีลักษณะสัน ค่อนข้างนุ่มและหนา
2. เล็บอุ้งเท้า คือ ส่วนที่เปลี่ยนแปลงมาจากผิวหนังชั้นนอก เมื่อเล็บถูกทําลาย จะสามารถ
สร้างเล็บใหม่ได้อีก
3. นิ้วติ่ง คือ นิ้วที่ประกอบด้วยเล็บ เช่นเดียวกับเล็บอื่น ๆ นิ้วติ่งขาหน้าจะมีกระดูกแต่นิ้วติ่ง
ขาหลังไม่มีกระดูก
หน้าที่ของผิวหนัง
1. ปกคลุมร่างกาย
2. รับความรู้สึกจากภายนอกร่างกาย
3. รักษาระดับอุณหภูมิของร่างกาย
4. ขับของเสียที่เป็นของเหลวออกจากร่างกายทางเหงื่อ
5. ดูดซึมสารบางชนิด
ปกคลุมภายนอกร่างกาย โดยมีอวัยวะที่สําคัญคือ ผิวหนัง (Skin)
การแบ่งชั้นของผิวหนัง
ผิวหนังแบ่งออกได้เป็น 2 ชั้น คือ
1. ผิวหนังชั้นนอก (Epidermis )
เป็นผิวหนังในส่วนที่ตายแล้ว ไม่มีโลหิตมาเลี้ยงผิวหนัง
ชั้นนี้จะหลุดลอกออกเป็นขี้ไคล
2. ผิวหนังชั้นใน (Dermis) เป็นชั้นของผิวหนังที่มีโลหิตมาเลี้ยง ซึ่งในผิวหนังชั้นนี้จะมีอวัยวะ
ต่าง ๆ รวมอยู่ด้วยคือ
1.ปลายเส้นเลือดฝอย
2.ปลายเส้นประสาท ทําหน้าที่ในการรับความรู้สึก
3.ขุมขน ทําหน้าที่สร้างขนปกคลุมร่างกาย
4.ต่อมไขมัน ทําหน้าที่สร้างน้ํามันเพื่อหล่อเลี้ยงผิวหนังทําให้ผิวหนังอ่อน
นุ่มไม่แห้งกร้าน และยังป้องกันไม่ให้น้ําในร่างกายระเหยออกมากเกินไป
5. ต่อมเหงื่อ ทําหน้าที่ขับเหงื่อออกจากร่างกายซึ่งช่วยในการระบายความร้อนและขับ
ของเสียที่เป็นของเหลวออกจากร่างกาย สําหรับสุนัขจะไม่มีต่อมเหงื่อที่ผิวหนัง
ส่วนประกอบอื่น ๆ ของผิวหนัง
1. ขน เป็นส่วนที่ช่วยปกคลุมเกือบทั่วร่างกายซึ่งสัตว์แต่ละชนิดจะมีลักษณะของขนที่แตกต่างกัน
ขนสามารถแบ่งออกได้เป็น 2 ชนิด คือ ขนชนิดที่ขึ้นปกคลุมบริเวณต่าง ๆ ทั่วร่างกายกับขนชนิดที่มีอยู่เฉพาะแห่ง เช่น คิ้ว หนวด และอวัยวะเพศ เป็นต้น
ขนของสุนัขพันธุ์เยอรมัน เซ็พเพอด มี 2ชั้น คือ
-ชั้นนอก ลักษณะเป็นขนค่อนข้างแข็ง เส้นตรง และมีความยาวปานกลาง
-ชั้นใน ขนจะมีลักษณะสัน ค่อนข้างนุ่มและหนา
2. เล็บอุ้งเท้า คือ ส่วนที่เปลี่ยนแปลงมาจากผิวหนังชั้นนอก เมื่อเล็บถูกทําลาย จะสามารถ
สร้างเล็บใหม่ได้อีก
3. นิ้วติ่ง คือ นิ้วที่ประกอบด้วยเล็บ เช่นเดียวกับเล็บอื่น ๆ นิ้วติ่งขาหน้าจะมีกระดูกแต่นิ้วติ่ง
ขาหลังไม่มีกระดูก
หน้าที่ของผิวหนัง
1. ปกคลุมร่างกาย
2. รับความรู้สึกจากภายนอกร่างกาย
3. รักษาระดับอุณหภูมิของร่างกาย
4. ขับของเสียที่เป็นของเหลวออกจากร่างกายทางเหงื่อ
5. ดูดซึมสารบางชนิด
วันเสาร์ที่ 29 สิงหาคม พ.ศ. 2552
บทที่ 5 ระบบประสาท
บทที่ 5
ระบบประสาท
ระบบประสาท(Nervous system)เป็นกลไกของร่างกายที่ทำหน้าที่เกี่ยวโยงอวัยวะต่างๆของร่างกายเพื่อทำงานร่วมกัน ให้สัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม
อวัยวะของระบบประสาท แบ่งออกเป็น 2พวกใหญ่ๆ คือ
1.ระบบประสาทส่วนกลาง(Central nervous system) ซึ่งได้แก่
1.1สมอง(Brain หรือ encephalon) ได้แก่
1.1.1ซีรีบรั่ม ( Cerebrum)
1.1.2ซีรีเบลลั่ม( Cerebellum)
1.1.3ก้านสมอง( Brain stem)แบ่งออกเป็น
1.1.3.1ไดเอนเซฟาลอน( Diencephalon)
1.1.3.2มีเซนเซฟาลอน( Mesenphalon)
1.1.3.3พอนส์ ( Pons)
1.1.3.4เมดัลล่า ออบลองกาต้า( Medulla oblongata)
1.2ไขสันหลัง (Spinal cord)
2ระบบประสาทส่วนปลาย (Peripheral nervous system)ซึ่งได้แก่
ก.เส้นประสาทสมอง(Cranial nerves)ซึ่งลอดผ่านออกมาทางรูกระโหลกศรีษะและปมประสาท
ข.เส้นประสาทไขสันหลัง(Spinal nerves) ซึ่งลอดผ่านออกมาทางรูกระดูกสันหลังและปมประสาท
ระบบประสาทส่วนปลายแบ่งออกได้เป็น 2 ระบบคือ
2.1ระบบโซมาติค( Somatic nervous system)หรือระบบCerebrospinalหรือCraniospinal จัดเป็นระบบประสาทใต้อำนาจจิตใจ ( Voluntary nerous system )ได้แก่เส้นประสาทสมองหรือเส้นประสาทไขสันหลังที่เชื่อมโยงระหว่างผนังลำตัวกับศูนย์ต่างๆในระบบประสาทส่วนกลาง ระบบนี้ได้แก่
2.1.1ส่วนต่างๆของสมองที่เกี่ยวข้องกับความรู้สึก และความคิดต่างๆ
2.1.2ส่วนต่างๆของสมอง ไขสันหลังและใยประสาททั้งชนิดรับความรู้สึก( Affector fiber) และชนิดมอเตอร์( Motor fiber)ที่ควยคุมกล้ามเนื้อลาย
2.2.3อวัยวะสุดท้าย( End organ ) ทั้งรีเซพเตอร์( Receptor) และเอฟเฟคเตอร์ ( Effector) ของผนังลำตัว
2.2ระบบประสาทอัตโนมัติ (Autonomic nervous system)หรือระบบVisceral จัดเป็นระบบประสาทนอกอำนาจจิตใจ ( Involuntary nervous system)ได้แก่ เส้นประสาทสมองหรือเส้นประสาทไขสันหลัง ที่เชื่อมโยงระหว่างอวัยวะภายในกับศุนย์ต่างๆในระบบประสาทส่วนกลาง ระบบนี้ได้แก่
2.2.1ระบบซิมพาเตติค(Sympathetic nervous system)ซึ่งได้แก่เส้นประสาทไขสันหลังส่วนอกและส่วนเอว( Thoracolumbar)
2.2.2ระบบพาราซิมพาเตติค(Parasympathetic nervous system) ซึ่งได้แก่เส้นประสาทสมองและส่วนสะโพก(Craniosacral)
ระบบประสาท
ระบบประสาท(Nervous system)เป็นกลไกของร่างกายที่ทำหน้าที่เกี่ยวโยงอวัยวะต่างๆของร่างกายเพื่อทำงานร่วมกัน ให้สัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม
อวัยวะของระบบประสาท แบ่งออกเป็น 2พวกใหญ่ๆ คือ
1.ระบบประสาทส่วนกลาง(Central nervous system) ซึ่งได้แก่
1.1สมอง(Brain หรือ encephalon) ได้แก่
1.1.1ซีรีบรั่ม ( Cerebrum)
1.1.2ซีรีเบลลั่ม( Cerebellum)
1.1.3ก้านสมอง( Brain stem)แบ่งออกเป็น
1.1.3.1ไดเอนเซฟาลอน( Diencephalon)
1.1.3.2มีเซนเซฟาลอน( Mesenphalon)
1.1.3.3พอนส์ ( Pons)
1.1.3.4เมดัลล่า ออบลองกาต้า( Medulla oblongata)
1.2ไขสันหลัง (Spinal cord)
2ระบบประสาทส่วนปลาย (Peripheral nervous system)ซึ่งได้แก่
ก.เส้นประสาทสมอง(Cranial nerves)ซึ่งลอดผ่านออกมาทางรูกระโหลกศรีษะและปมประสาท
ข.เส้นประสาทไขสันหลัง(Spinal nerves) ซึ่งลอดผ่านออกมาทางรูกระดูกสันหลังและปมประสาท
ระบบประสาทส่วนปลายแบ่งออกได้เป็น 2 ระบบคือ
2.1ระบบโซมาติค( Somatic nervous system)หรือระบบCerebrospinalหรือCraniospinal จัดเป็นระบบประสาทใต้อำนาจจิตใจ ( Voluntary nerous system )ได้แก่เส้นประสาทสมองหรือเส้นประสาทไขสันหลังที่เชื่อมโยงระหว่างผนังลำตัวกับศูนย์ต่างๆในระบบประสาทส่วนกลาง ระบบนี้ได้แก่
2.1.1ส่วนต่างๆของสมองที่เกี่ยวข้องกับความรู้สึก และความคิดต่างๆ
2.1.2ส่วนต่างๆของสมอง ไขสันหลังและใยประสาททั้งชนิดรับความรู้สึก( Affector fiber) และชนิดมอเตอร์( Motor fiber)ที่ควยคุมกล้ามเนื้อลาย
2.2.3อวัยวะสุดท้าย( End organ ) ทั้งรีเซพเตอร์( Receptor) และเอฟเฟคเตอร์ ( Effector) ของผนังลำตัว
2.2ระบบประสาทอัตโนมัติ (Autonomic nervous system)หรือระบบVisceral จัดเป็นระบบประสาทนอกอำนาจจิตใจ ( Involuntary nervous system)ได้แก่ เส้นประสาทสมองหรือเส้นประสาทไขสันหลัง ที่เชื่อมโยงระหว่างอวัยวะภายในกับศุนย์ต่างๆในระบบประสาทส่วนกลาง ระบบนี้ได้แก่
2.2.1ระบบซิมพาเตติค(Sympathetic nervous system)ซึ่งได้แก่เส้นประสาทไขสันหลังส่วนอกและส่วนเอว( Thoracolumbar)
2.2.2ระบบพาราซิมพาเตติค(Parasympathetic nervous system) ซึ่งได้แก่เส้นประสาทสมองและส่วนสะโพก(Craniosacral)
บทที่ 4 ระบบอวัยวะภายใน
บทที่ 4
ระบบอวัยวะภายใน
1.ระบบย่อยอาหาร
ระบบย่อยอาหาร ประกอบด้วยอวัยวะ ซึ่งเป็นท่อกล้ามเนื้อยาว จากปากไปถึงทวารหนัก ทำหน้าที่ในการกลืนอาหาร บดอาหาร ย่อยอาหาร ดูดซึมอาหารและขับกากอาหาร ที่เป็นของแข็งออกจากร่างกาย อวัยวะของระบบนี้แบ่งออกได้เป็น
1. ท่อทางเดินอาหาร(Alimentary canal ) ได้แก่ ปาก ลำคอ( Pharynx) หลอดอาหาร(Esophagus) กระเพาะอาหาร(Stomach) ลำไส้เล็ก(Small intestine) ลำไส้ใหญ่(Large intestine)และทวารหนัก(Anus)
2. อวัยวะช่วยย่อยอาหาร ได้แก่ ฟัน ลิ้น ต่อมน้ำลาย ตับ ตับอ่อน
อวัยวะระบบย่อยอาหาร
ปาก มีหน้าที่รับหรือกินอาหาร บด เคี้ยวอาหาร ผสมอาหารให้เข้ากับน้ำลาย และทำให้เกิดเป็นก้อน เป็นคำ ผ่านเข้าหลอดคอ และหลอดอาหาร ต่อไป
หลอดคอ (Pharynx) มีลักษณะคล้ายกรวย ส่วนหน้าใหญ่อยู่ต่อจากช่องปากและจมูก ส่วนหลังเล็กและต่อไปเป้นหลอดอาหาร หลอดคอนี้ถูกล้อมรอบด้วยกล้ามเนื้อหลาบมัด หลอดคอเป็นทางร่วมของช่องปากและจมูก และEustachian tube จากหูส่วนกลาง
สำหรับ Eustachian tube นี้ เป็นท่อที่ให้อากาศจากหลอดคอผ่านเข้าหูส่วนกลาง และปรับให้ความดันที่เยื่อหูทั้ง 2 ด้านเท่ากัน
หลอดอาหาร (Esophagus) เป็นท่ออยู่ต่อจากหลอดคอ ไปจนถึงทางเปิดเข้าสู่กระเพาะอาหาร ซึ่งอยู่ส่วนท้ายของกระบังลม ชั้นกล้ามเนื้อของท่อทางเดินอาหารตอนนี้ เป็นกล้ามเนื้อลาย จนถึงฐานของหัวใจ กล้ามเนื้อจึงจะเปลี่ยนเป็นกล้ามเนื้อเรียบ หลอดอาหารของสุนัขและสัตว์เคี้ยวเอื้อง ชั้นกล้ามเนื้อเป็นกล้ามเนื้อลายตลอด ส่วนของสัตว์ปีก จะพองออกเป็นเปาะ เรียกว่ากึ๋น ( Gizzard)
กระเพาะอาหาร(Stomach) เป็นส่วนของท่อทางเดินอาหาร ที่ขยายกว้างออกตอนพ้นกระบังลม เข้ามาอยู่ภายในช่องท้องแล้ว อยู่ระหว่างหลอดอาหารและลำไส้เล็ก
กระเพาะอาหารของสัตว์แบ่งออกเป็น 3 ชนิด คือ
1.กระเพาะเดี่ยว หรือกระเพาะแท้(True stomach)
2.กระเพาะของสัตว์เคี้ยวเอื้อง (The ruminant stomach)
3.กระเพาะของสัตว์ปีก
1.กระเพาะแท้ อยู่ทางด้านซ้ายของกระบังลมเมื่อดูจากภายนอก จะเห็นว่ากระเพาะอาหารแบ่งออกได้เป็น 4 ส่วน คือ
1.1 Cardia ส่วนทางเปิดเข้าสู่กระเพาะอาหาร
1.2 Fundus
1.3 Body
1.4 Pylorus
2.กระเพาะอาหารของสัตว์เคี้ยวเอื้อง กระเพาะชนิดนี้กินเนื้อที่ประมาณ 3ใน4ของช่องท้อง ค่อนมาทางซ้าย มีเป็นส่วนๆหรือ เป็นถุงดังนี้
2.1 Rumen
2.2 Reticulum
2.3 Omasum
2.4 Abomasum
กระเพาะอาหาร 3ถุงแรก เปรียบเสมือนหลอดอาหารที่พองตัวออก ให้อาหารผ่านและพักอาหารจะถูกทำให้เปียกชุ่ม แล้วถูกสัตว์สำรอกออกไปเคี้ยวใหม่ ให้ละเอียด กลืนกลับเข้าสู่กระเพาะใหม่ นอกจากนี้ยังมีพวกจุลินทรีย์อยู่ ช่วยย่อยอาหารอีกด้วย
Rumen เป็นถุงกล้ามเนื้อใหญ่ 2 ถุง มีเนื้อที่จากกระบังลม (Diaphragm)จนถึงกระดูกเชิงกราน และด้านซ้ายของช่องท้องทั้งหมด
Reticulum อยู่ตอนหน้าสุด ผนังด้านในเป็นรอยนูนขึ้นมา คล้ายรวงผึ้ง เป็นที่เก็บวัสดุแปลกปลอมที่ติดมากับอาหาร ถ้ามีตะปู เศษลวด หรือของแข็งเหลมอื่นๆที่สัตว์กลืนเข้าไป มันจะติดค้างอยู่ และทุกครั้งที่ผนังกระเพาะบีบตัว ของแหลมคมที่ตกค้างอยู่ จะทิ่มแทงผนังกระเพาะ จนทะลุเข้าไปถึงหัวใจได้
Omasum มีลักษณะเป็นถุงรีผิวในมีแผ่นกล้ามเนื้อยื่นออกมา เป็นใบๆ ซ้อนกันอยู่เต็ม ทำหน้าที่ช่วยบดอาหาร ให้ละเอียดข้นอีก ก่อนเข้าสู่ Abomasum
Abomasum เป็นถึงยาว อยู่ติดกับผนังท้องด้านล่าง เป็นกระเพาะแท้
กระเพาะอาหารของสัตว์ปีก ตอนแรกมีลักษณะเป็นท่อยาว ป่องกลาง เรียกว่า Proventriculus เป็นส่วนที่มีต่อม ผนังของส่วนนี้ขยายตัวออกได้ไม่มากนัก ส่วนที่ต่อไปเป็นกล้ามเนื้อหนา เยื่อบุหนาและเป็นสัน เรียกว่า Gizzardหรือ Ventriculus ภายในมีหินเล็กๆปนอยู่ด้วยเพื่อช่วยในการบดอาหาร เมื่ออาหารถูกย่อยแล้วจะผ่านออกสู่ลำไส้เล็ก
ลำไส้เล็ก (Small intestine)
ลำไส้เล็กแบ่งออกเป็น 3ตอน คือ
1.Duodenum เป็นส่วนต้นของลำไส้เล็ก อยู่ต่อจากกระเพาะอาหาร เป็นส่วนที่ตรึงอยู่กับที่ โดยมีตับอ่อน (Pancreas) ขนาบอยู่ที่ผิวด้านในของลำไส้เล็ก ท่อนนี้เป็นทางเปิดของท่อน้ำดีจากตับ และ ท่อนำน้ำย่อยอาหารจากตับ
2.Jejunum เป็นส่วนกลางของลำไส้เล็ก
3.Ileum เป็นส่วนท้ายของลำไส้
ลำไส้เคลื่อนไหวได้ โดยกล้ามเนื้อหดตัว และคลายตัวเป็นลูกคลื่น ไล่ตามกันไป การเคลื่อนไหวแบบนี้เรียกว่า Peristalsis โดยการทำงานของกล้ามเนื้อเรียบ ซึ่งเป็นกล้ามเนื้อนอกอำนาจจิตใจ มีผลช่วยให้
1.ขับอาหารในลำไส้ ให้เคลื่อนที่ ไปสู่ปลายทางเดินอาหาร
2.ผสมอาหารที่ผ่านมา ให้เข้ากับน้ำย่อยอาหารที่ได้จาก
2.1ผนังของลำไส้เล็ก ได้แก่ น้ำย่อยอาหารหลายชนิด
2.2ตับ หรือ น้ำดี
2.3ตับอ่อน ได้แก่ น้ำย่อยอาหารหลายชนิด
3.ช่วยให้อาหารผ่าน Villi ได้มาก ทำให้การย่อยอาหารเป็นไปได้นาน และการดูดซึมอาหารที่ถูกย่อยแล้ว เข้าสู่กระแสน้ำเหลืองได้มาก
4.ช่วยการหมุนเวียนโลหิตและน้ำเหลือง
ลำไส้ใหญ่(Large intestine) เป็นส่วนที่อยู่ต่อจาก Ileum ไปจนถึงท่ออุจจาระ(Rectum) และทวารหนัก(Anus)
ท่ออุจจาระ(Rectum) เป็นที่พักอุจจาระ อยู่ติดกับทางเปิดออก ของท่อทางเดินอาหาร ซึ่งเรียกว่ารูทวารหนัก(Anus) ทางเปิดออกนี้ของสัตว์ปีกเรียกว่า Cloaca ซึ่งเป็นทั้งที่ขับของเสียทิ้งและทางสืบพันธุ์
อวัยวะช่วยย่อยอาหาร
1.ต่อมน้ำลาย(Salivary glands) เป็นต่อมที่ผลิตสิ่งขับหลั่ง มีลักษณะเป็นน้ำใสๆ และมีน้ำย่อยแป้งด้วย ต่อมน้ำลายขนาดใหญ่มี 3 คู่ คือ
1.1Parotid glands
1.2Mandibular glands
1.3Sublingual glands
2.ตับอ่อน (Pancreas) เป็นต่อมไร้ท่อ และต่อมมีท่อ ส่วนที่เป็นต่อมไร้ท่อ ผลิตฮอร์โมน Insulin ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมการใช้น้ำตาลของร่างกาย ส่วนที่เป็นต่อมมีท่อ จะผลิตน้ำย่อยอาหาร เรียกว่า Pancreatic juice
เนื้อเยื่อของตับอ่อน ส่วนหนึ่งเป็นต่อมตัน เรียกว่า Islets of Langerhans ผลิต Insulin ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ควบคุมระดับน้ำตาลในโลหิต ถ้า Insulin น้อยไป น้ำตาลในโลหิตจะสูงขึ้น
3.ตับ (Liver) เป็นต่อมที่ใหญ่ที่สุดของร่างกาย อยู่ใต้กระบังลมทางด้านหลังของลำตัว มีหน้าที่ดังนี้คือ
3.1หน้าที่เกี่ยวกับโลหิต
3.1.1เก็บโลหิตจำนวนมาก เพื่อไว้ใช้ในยามฉุกเฉิน
3.1.2ทำลายเม็ดโลหิตแดง ที่หมดอายุ หรือผิดปกติ
3.1.3แยกเอาสารพิษอกจากโลหิต
3.1.4สร้าง Prothrombin
3.1.5สร้างFibrinogen
3.1.6สะสมธาตุเหล็ก
3.2หน้าที่เกี่ยวกับการผลิตน้ำดี เข้าสู่ทางเดินอาหาร โดยน้ำดีมีหน้าที่
3.2.1เร่งปฏิกิริยาของ Pancreatic lipase
3.2.2ช่วยให้อาหารชนิดไขมัน แตกตัว
3.2.3เพื่อการละลายไขมัน
3.2.4ทำลายกรดไขมัน
น้ำดีที่เกิดขึ้นในตับนี้ จะเก็บไว้ในถุงน้ำดี และมีท่อน้ำดีมาเปิดที่ตอนต้นของลำไส้เล็กส่วน Duodenum ในสัตว์ประเภทม้า จะไม่มีถุงน้ำดี แต่จะมีเป็นHepatic ducts นำน้ำดีมาเปิดเข้าสู่ลำไส้เล็ก
3.3หน้าที่เกี่ยวกับการย่อยและการใช้อาหาร ให้เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย
3.3.1สร้างและสะสมแป้ง Glycogen
3.3.2กำหนดการเกิด และการใช้Blood glucose
2.ระบบหายใจ
ระบบหายใจ (Respiratory system) มีหน้าที่สำคัญคือ นำออกซิเจนไปแลกเปลี่ยนกับคาร์บอนไดออกไซด์จากเม็ดเลือดแดง ที่ถุงลม (Alveoli) ของปอด แล้วขับคาร์บอนไดออกไซด์ออกนอกร่างกาย หน้าที่รองลงมาคือ การควบคุมอุณหภูมิ การขจัดน้ำออกจากร่างกาย และยังมีกล่องเสียงซึ่งเป็นอวัยวะที่ทำให้เกิดเสียงด้วย
การหายใจ ( Respiration ) หมายถึงการแลกเปลี่ยนอากาศระหว่างอวัยวะกับสิ่งแวดล้อม การแลกเปลี่ยนที่สำคัญคือการแลกเปลี่ยนออกซิเจนกับคาร์บอนไดออกไซด์ โดยที่เนื้อเยื่อของร่างกายต้องการออกซิเจนจากภายนอก เพื่อใช้ในการทำงาน( Oxidative metabolism) ต่างๆของร่างกาย ส่วนคาร์บอนไดออกไซด์ เป็นผลผลิตสุดท้าย( End product)ที่เกิดจากขบวนการทำงานของร่างกาย ซึ่งจะต้องถูกขับออกมาภายนอกร่างกาย ฉะนั้นการที่ร่างกายจะดำรงชีวิตอยู่ได้ จะต้องขึ้นอยู่กับการรักษาระดับความเข้มข้น และปริมาณของคาร์บอนไดออกไซด์และออกซิเจนในเนื้อเยื่อ
การหายใจแบ่งได้เป็น 2 ตอนใหญ่ๆ คือ
1.External respiration เป็นการหายใจภายนอก ซึ่งเป็นการทำงานของปอด การแลกเปลี่ยนอากาศระหว่างปอดกับเลือด และการขนส่งอากาศเหล่านี้โดยกระแสเลือดไปยังเซลล์
2.Internal respiration เป็นการหายใจของเซลล์ที่แท้จริง เกิดจากปฏิกิริยาทางเคมีของก๊าซออกซิเจนกับอาหารภายในเซลล์ ผลที่ได้คือพลังงาน บางครั้งเราเรียกการหายใจของเซลล์แบบนี้ว่า Cellular respiration
การนำอากาศเข้า ออกจากปอดนั้น เราไม่เรียกว่า การหายใจ แม้ว่ามันจะเป็นองค์ประกอบที่ช่วยในการนำออกซิเจน จากภายนอกมายังเนื้อเยื่อก็ตาม เราเรียกขบวนการนี้ว่า Ventilation
อวัยวะที่เกี่ยวกับการหายใจ ( Respiration apparatus) ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ประกอบด้วย
1.ท่อทางเดินอากาศสู่ปอด(Air passage) มีเป็นส่วนๆดังนี้ ช่องจมูก (Nasal cavity) , ช่องคอ (Pharynx ) , กล่องเสียง (Larynx ) และหลอดลม (Trachea )
2.ปอด ( Lungs)
3.ทรวงอกและเยื่อหุ้มปอด ( Thorax และ Pleural sac )
4.กระบังลมและกล้ามเนื้อช่องอก ( Diaphragm และ Muscle of thorax )
5.เส้นประสาท ( Afferent และ efferent nerves) ที่มาเลี้ยงอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการหายใจ
ท่อทางเดินอากาศสู่ปอด (Air passage ) เริ่มต้นจากช่องจมูก( Nasal cavity) ซึ่งทำหน้าที่เป็นช่องทางให้อากาศผ่านเข้า ออก สู่ช่องคอ (Pharynx )ด้านใน ก่อนผ่านช่องคอหอย ( Epigottis) กล่องเสียง ( Larynx) เข้าสู่หลอดลม (Trachea)และหลอดลมย่อย (Bronchi) อวัยวะเหล่านี้จะช่วยกันทำหน้าที่นำอากาศเข้าสู่ปอด
ผนังภายในช่องจมูก บุด้วยเยื่อจมูก ซึ่งมีเส้นโลหิตกระจายอยู่มากมาย ทำให้ลมหายใจ เข้าอบอุ่น
ช่องคอ (Pharynx ) เป็นทางผ่านร่วมกันของอากาศและอาหาร โดยอากาศจะผ่านช่องคอหอย (Epigottis ) เข้าสู่หลอดลม (Trachea ) ส่วนอาหารจะผ่านช่องหลอดอาหาร ลงสู่กระเพาะ นอกจากนี้ยังมีท่อจากหู เรียกว่า Eutachian tube จากหูตอนกลาง มาเปิดเข้าช่องคออีกด้วย
กล่องเสียง (Larynx ) เป็นส่วนที่คอยควบคุมปริมาณอากาศที่เข้าออกจากปอด ป้องกันมิให้มีสิ่งแปลกปลอมผ่านเข้าไปในหลอดลมและเป็นอวัยวะหลักที่ทำให้เกิดเสียง โดยมีกระดูกอ่อน 2 ชิ้นทำหน้าที่เหมือนด่านที่ช่วยให้ เส้นเสียง (Vocal cords ) แน่นเข้าหรือหลวมลง นอกจากนี้ยังมี กระดูกอ่อยรูปวงแหวน อีก 1 อัน ที่ช่วยให้กล่องเสียงคงรูปอยู่ เป็นที่ยึดเกาะของกล้ามเนื้อ
หลอดลม (Trachea) อยู่ต่อมาจากกล่องเสียง เป็นท่อที่ประกอบด้วยกระดูกอ่อนวงแหวนหลายๆอันเรียงต่อกัน ภายในเป็นเยื่อบุมีต่อมเมือก ( Mucous Gland) และชั้น Epithelium มีCilia สิ่งขับถ่ายออกมาจากต่อมเมือกและขนนี้จะช่วยป้องกันมิให้สิ่งแปลกปลอมเข้าไปในปอด
หลอดลมยาวไปถึงฐานของหัวใจ แล้วแยกออกเป็นหลอดลมเล็ก( Bronchi) 2 อัน แต่ละอันจะแยกเข้าสู่ปอดแต่ละข้างซ้าย ขวา อยู่ภายในช่องอกโดยมีหน้าที่และลักษณะเหมือน Trachea
หลอดลม Bronchi แต่ละข้างที่แยกเข้าไปในปอดจะแยกแขนงออกเป็น ท่อลมเล็กๆลงไปอีก เรียกว่า Bronchioles และไปสิ้นสุดที่ถุงลม (Alveoli ) ซึ่งเป็นส่วนสุดท้ายและเล็กที่สุดของท่อทางเดินอากาศและเป็นที่ ที่มีการแลกเปลี่ยนอากาศ โดย หลอดโลหิตฝอย (Capillaries) ซึ่งแตกแขนงมาจากหลอดโลหิต จะแพร่กระจายอยู่ตามผนังของถุงลมเพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยน อ๊อกซิเจนกับคาร์บอนไดออกไซด์ที่จับตัวมากับเม็ดโลหิตในหลอดเลือดฝอยเหล่านี้ จากการหายใจเข้า ออกผ่านท่อทางเดินอากาศนี้เอง
ช่องอก ( Thoracic cavity) มีปอดและหัวใจบรรจุอยู่ ช่องอกนี้ไม่มีการติดต่อกับภายนอก และแยกออกจากช่องท้องโดยกะบังลม ( Diaphragm)
ปอด (Lungs )ปอดเป็นอวัยวะที่ใช้ในการหายใจแลกเปลี่ยนอากาศ มีลักษณะเป็นเยื่อถุงที่ยืดหยุ่นได้ ตั้งอยู่ในช่องอก ปอดมีเยื่อหุ้มปอด สองชั้นเป็นพวก Serous membrane เยื่อหุ้มปอดชั้นนอกเรียกว่า Parietal pleura เยื่อหุ้มปอดชั้นในเรียกว่า Visceral pleural ระหว่างเยื่อหุ้มทั้งสองชั้นนี้ เรียกว่า Pleural cavity ในช่องว่างนี้ มีของเหลวใสๆบรรจุอยู่ ของเหลวนี้ทำหน้าที่ให้ระหว่างชั้นของเยื่อหุ้มทั้งสองชุ่มชื้น และไม่เสียดสีกัน ความดันในช่องว่างนี้เป็น negative pressure เนื่องจาก Pleura ทั้งสอง พยายามแยกตัวออกจากกัน จึงทำให้ช่องว่างระหว่างชั้นทั้งสองมีความดันต่ำกว่าบรรยากาศ เมื่อมีอะไรมาทำให้ความดันในเยื่อหุ้มปอดสูงกว่าบรรยากาศ ปอดจะแยกออกจากทรวงอก ทำให้ปอดเกิด Collapse ได้
นอกจากอวัยวะที่กล่าวมาแล้ว ในการหายใจยังมีกล้ามเนื้ออีกหลายชนิดที่เกี่ยวข้องหรือช่วยในการหายใจ กล้ามเนื้อเหล่านี้ได้แก่ กล้ามเนื้อกะบังลม , External และ Internal intercostals รวมทั้ง Abdominal muscleด้วย
อัตราการหายใจ( Respiratory rate )ของสัตว์ หมายถึงจำนวนการหายใจเข้า และหายใจออกในครั้งหนึ่งต่อหน่วยเวลา หรือจำนวนวงรอบการหายใจ (Respiratory cycle) ในหนึ่งหน่วยเวลา
อัตราการหายใจของสัตว์อาจเปลี่ยนแปลงได้ตาม ขนาดของตัว , อายุ , การออกกำลังกาย , ความตื่นเต้น ,อุณหภูมิ , สิ่งแวดล้อม ,และภาวะการเป็นโรคเช่น เป็นไข้ ความเจ็บปวด การอักเสบ การติดเชื้อ เป็นต้น
อัตราการหายใจ (Respiratory rate )ปกติ
ม้า มีอัตราการหายใจ 8-16 ครั้ง/นาที
โคเนื้อ มีอัตราการหายใจ 10-30 ครั้ง/นาที
โคนม มีอัตราการหายใจ 18-28 ครั้ง/นาที
แพะ แกะ มีอัตราการหายใจ12-20ครั้ง/นาที
สุกร มีอัตราการหายใจ 8-18 ครั้ง/นาที
สุนัข มีอัตราการหายใจ 10-30 ครั้ง/นาที
แมว มีอัตราการหายใจ 20-30 ครั้ง/นาที
สัตว์ปีกมีอัตราการหายใจ 15-30 ครั้ง/นาที
คน มีอัตราการหายใจ 12-20 ครั้ง/นาที
3.ระบบขับปัสสาวะ
ระบบขับปัสสาวะ (Urinary system หรือ Excretory system )ระบบนี้จะประกอบด้วย 1.ไต (Kidney)2 อัน
2. สายไต (Ureter) 2 สาย
3.กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder)
4.ท่อปัสสาวะ (Urethra)
ไต (Kidney)
ไตเป็นอวัยวะที่ทำหน้าที่ กรองเอาน้ำและของเสียออก(Secrete waste product)จากโลหิต และยังทำหน้าที่รักษาสมดุลย์ของแร่ธาตุ( Balance electrolyte)เช่นรักษาสมดุลย์ของกรดและด่าง(Acid and base balance)
ปริมาณโลหิตทั้งหมดจากกระแสโลหิตจะผ่านไตทุกๆ 5นาที
ไตเป็นอวัยวะที่เป็นคู่ อยู่ในช่องท้องติดกับส่วนท้ายของผนังช่องท้องด้านบน มีลักษณะเป็นรูปทรงคล้ายเม็ดถั่ว มีเยื่อ(Capsule)หุ้มชั้นนอก ตรงขั้วเว้าช่วงกลางไต เรียกว่า Hilus ซึ่งเป็นทางเข้าออกของ เส้นเลือด เส้นประสาท เส้นน้ำเหลือง และสายไต (Ureter)
เนื้อเยื่อของไตแบ่งออกเป็น 2 ชั้น ชั้นนอก เรียกว่า Renal cortex มีสีนํ้าตาลแดง ชั้นใน เรียกว่า Renal medulla ในเนื้อไตจะประกอบด้วย Nephronจำนวนมากมายภายในท่อไตเล็กๆ(Uriniferous tubules)จะทำหน้าที่เป็นตัวกรองและขับปัสสาวะสู่กรวยไต(Pelvis) แล้วผ่านออกทางสายไต(Ureter) เข้าเก็บไว้ที่กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder) ก่อนขับออกนอกร่างกายทางท่อปัสสาวะ (Uretha)ต่อไป
สายไต(Ureter)เป็นท่อกล้ามเนื้อ(Muscular tube) จากกรวยไต(Pelvis) ไปสิ้นสุดที่กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder) นำน้ำปัสสาวะที่กรองได้จากไตไปยังกระเพาะปัสสาวะ
กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder) เป็นถุงกล้ามเนื้อกรวง สำหรับเก็บปัสสาวะ ชั้นกล้ามเนื้อของกระเพาะปัสสาวะจะคล้ายกับของสายไตแต่หนากว่า ขนาดเปลี่ยนไปตามปริมาณของน้ำปัสสาวะที่ยังอยู่ในกระเพาะปัสสาวะ คอของกระเพาะปัสสาวะ(Neck of bladder)จะอยู่ติดต่อไปกับท่อปัสสาวะ(Urethra) กล้ามเนื้อตรงคอกระเพาะปัสสาวะนี้เป็นกล้ามเนื้อหูรูด(Sphinctor) คอยควบคุมการไหลออกของน้ำปัสสาวะ
ท่อปัสสาวะ(Urethra)เป็นท่อต่อจากกระเพาะปัสสาวะ ผ่านช่องเชิงกรานตอนล่างมาสู่ช่องทางออก(Urethral orifice)ที่อวัยวะเพศของสัตว์
4.ระบบอวัยวะสืบพันธุ์
ระบบอวัยวะสืบพันธุ์ของสัตว์
อวัยวะสืบพันธุ์ทำหน้าที่ ผลิตเซลล์สืบพันธุ์ และฮอร์โมนเพศ อวัยวะสืบพันธุ์ ของสัตว์เพศเมีย ประกอบด้วย รังไข่ ( Ovary ) , ท่อนำไข่ ( Oviducts) , มดลูก ( Uterus) , ช่องคลอด ( Vagina ) , ปากช่องคลอด ( Vulva) และ อวัยวะสืบพันธุ์ของสัตว์เพศผู้ ประกอบด้วย อัณฑะ ( Testes ) , ท่อเก็บน้ำเชื้อ ( Epididymis) , ท่อนำน้ำเชื้อ ( Vas deference ) , ต่อมเพศผู้ชนิด ได้แก่ Ampulla , Vesicula , Prostate ,Bulbo urethral gland และท่อหลั่งน้ำเชื้อ( Urethra ) และลึงค์ ( Penis)
ระบบอวัยวะสืบพันธุ์ของสัตว์เพศเมีย มีหน้าที่โดยทั่วๆไปคือ การผลิตไข่ ( Ovum) ,การเคลื่อนที่ของไข่และสเปอร์มเพื่อการผสมพันธุ์ ( Fertilization) ,การเลี้ยงลูกอ่อนในครรภ์ให้เจริญเติบโต , การคลอดลูก และการผลิตฮอร์โมนเพศ
ก.รังไข่ (Ovaries) รังไข่ทำหน้าที่เป็นอวัยวะสร้างฮอร์โมน เอสโตรเจน ( Estrogen)และโปรเจสเตอโรน ( Progesterone) และหน้าที่สำคัญคือมีการสร้าง ไข่ (Ovum ) อยู่ในถุงไข่ (Follicle) เมื่อถุงไข่แก่ หรือสุก( Mature follicle ) ถุงไข่จะแตก( Ovulation) ทำให้ไข่ (Ovum ) ตกลงสู่ท่อนำไข่ (Oviduct หรือFallopian tube) ซึ่งเป็นที่เกิดการปฏิสนธิ ( Fertilization ) กับเชื้อตัวผู้ ( Spermatozoa ) ขึ้น และไข่ที่ได้รับการผสมแล้ว (Fertilized egg )จะเคลื่อนที่ไปฝังตัวที่ผนังของปีกมดลูก เจริญเป็น คัพภะ (Embryo) และเจริญเป็นลูกอ่อนในครรภ์ (Fetus ) ต่อไป
ฮอร์โมนที่รังไข่ผลิต ได้แก่
1. Estrogen ทำหน้าที่เร่งให้อวัยวะสืบพันธุ์ ของตัวเมียเจริญ และมีอาการสัด
2. Progesterone เป็นฮอร์โมนที่ผลิตจาก Corpus luteumทำหน้าที่เกี่ยวกับการตั้งครรภ์ และการให้นม
ข ท่อนำไข่ ( Oviduct หรือ Uterine tube) ทำหน้าที่เป็นทางผ่านของไข่และสเปอร์มที่เคลื่อนที่มาพบกันและเกิดการผสมพันธุ์ ( Fertilization)อีกด้วย
ค มดลูก ( Uterus) นอกจากจะทำหน้าที่ส่งผ่านสเปอร์มแล้ว ยังทำหน้าที่เป็นที่ให้คัพภะ ( Embryo )และลูกอ่อน ( Fetus) เจริญเติบโตอยู่ในครรภ์จนกระทั่งถึงกำหนดคลอด( Parturition)
ชนิดของมดลูก(Form of uterus) ขึ้นกับชนิดของสัตว์ แบ่งได้เป็นแบบคือ
-Duplex ทั้งมดลูกและช่องคลอดเป็น สองส่วน พบในสัตว์พวก Lagomorpha, Marsupialsและ Monotremes
-Bipartite มดลูกแยกเป็นสองส่วน แต่ช่องคลอดเป็นส่วนเดียวกัน พบในสัตว์พวกหนู ( Rodents)
-Bicornuate มดลูกมีปีกมดลูกสองข้าง พบในสัตว์ทั่วๆไปเช่นสุนัข สุกร ม้า และสัตว์เคี้ยวเอื้อง
-Simplex มดลูกไม่มีปีกมดลูกและช่องคลอด เป็นชนิดธรรมดา พบในคน( Primates)
โครงสร้างของมดลูก มีผนังมดลูกแบ่งเป็น สามชั้น
-ชั้นใน Endometrium
-ชั้นกลาง Myometrium
-ชั้นนอก Perimetrium
ชั้นของ Endometrium มีการเปลี่ยนแปลงตามระยะ วงรอบการเป็นสัด ( Estrous cycle)
วงรอบการเป็นสัด ( Estrous cycle) โดยทั่วไป แบ่งได้เป็น สี่ ระยะ
Proestrus เป็นระยะที่ถุงไข่ ( Follicle) กำลังเจริญเติบโต
Estrus ถุงไข่เจริญเติบโตเต็มที่ (Mature follicle) มีระดับฮอร์โมน Estrogen สูงสุด แสดงอาการสัด และมีการตกไข่( Ovulation)
Metestrus เกิดCorpus luteum ซึ่งเป็นแหล่งสร้างฮอร์โมน Progesterone ออกมาเพื่อดำรงการตั้งครรภ์ให้คงอยู่หลังมีการปฏิสนธิขึ้น
Diestrus เกิดการสลายตัวของ Corpus luteum หยุดการสร้างProgesterone
ปากมดลูก ( Cervix) เป็นส่วนปลายของมดลูกที่หนาขึ้นและติดต่อกับช่องคลอด(Vagina)และเปิดออกภายนอกทางปากช่องคลอด( Vulva)
ฮอร์โมนเพศเมีย ที่สำคัญมี 2 ชนิด ได้แก่
1.Estrogen ฮอร์โมนนี้สร้างจากถุงไข่(Follicle)ที่เจริญของรังไข่ทำหน้าที่ช่วยในการเจริญเติบโตของอวัยวะเพศรวมทั้งเนื้อเยื่ออื่นๆที่เกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์ การขยายตัวของเซลในร่างกาย และการพัฒนาการแสดงลักษณะเพศเมีย
2.Progesterone ฮอร์โมนนี้สร้างจากCorpus luteumของรังไข่หลังจากที่เกิดการตกไข่(Ovulation)แล้ว และในระยะตั้งท้องจะสร้างจาก รก( Placenta) ออกมาเป็นจำนวนมาก ซึ่งมากกว่าปกติถึง 10เท่า ฮอร์โมนนี้ทำหน้าที่เกี่ยวข้องในการเตรียมมดลูกสำหรับระยะตั้งท้อง และเตรียมเต้านมสำหรับให้นม
นอกจากนี้ยังมีฮอร์โมนเพศเมียอีกตัวหนึ่งที่ไม่ใช่สารพวกสเตอรอยด์ ได้แก่ฮอร์โมน Relaxin ซึ่งสร้างมาจากรังไข่ ทำหน้าที่ช่วยให้เอ็นยึดเชิงกราน( Pelvic ligament)คลายตัว ขยายช่องเชิงกรานและช่องคลอดในช่วงที่เกิดการคลอด
ระบบอวัยวะของสัตว์เพศผู้
ก. อัณฑะ (Testes)อยู่บริเวณหน้าเชิงกรานระหว่างขาหนีบ หุ้มด้วยถุงอัณฑะ( Scrotum) ภายในอัณฑะมีท่อSeminiferous tubulesเล็กๆมากมาย ผนังท่อด้านในจะมีเซล Sertoli cells ทำหน้าที่สร้างอาหารเลี้ยงเซลและเซลอ่อนของสเปอร์มซึ่งจะเจริญเป็นตัวเชื้ออสุจิ (Spermatozoa) และยังมีเซล Laydig cells ทำหน้าที่สร้าง ฮอร์โมน Testosterone ทำหน้าที่กระตุ้นการสร้างสเปอร์มและ ทำให้เกิดลักษณะประจำเพศ
ข. ท่อเก็บน้ำเชื้อ( Epididymis)เป็นท่อยาวรูปตัว ยู อยู่เหนืออัณฑะ ส่วนท้ายจะเป็นกระเปาะสำหรับเก็บสะสม สเปอร์มได้มากและสร้างของเหลวมาผสมกับสเปอร์มให้มีการเจริญเต็มวัย รูปร่างสมบูรณ์ สะสมพลังงานเพียงพอ เพื่อใช้เคลื่อนตัวไปปฏิสนธิหลังการหลั่งน้ำเชื้อ
ค. ท่อนำน้ำเชื้อ( Vas deferens) เป็นท่อกล้ามเนื้อมีหน้าที่ส่งผ่านสเปอร์มที่โตเต็มวัย จากท่อเก็บน้ำเชื้อ( Epididymis)สู่ท่อหลั่งน้ำเชื้อ( Urethra)
ง. ต่อมเพศผู้( Accessory sex glands) ทำหน้าที่สร้างของเหลวส่วนใหญ่มาผสมกับสเปอร์มในขณะหลั่งน้ำเชื้อ ซึ่งของเหลวที่ผลิตนี้จะทำให้เกิดการกระตุ้นการเคลื่อนไหวของสเปอร์ม ( Sperm motility) ,เป็นแหล่งพลังงานและปกป้องสเปอร์มจากสารที่เป็นพิษต่อสเปอร์ม ประกอบด้วยต่อมเพศผู้ 4 ชุดคือ
1.Ampulla gland ทำหน้าที่ผลิตของเหลว(Seminal fluid)ผสมกับสเปอร์ม
2.Vasicular glandsทำหน้าที่ผลิตของเหลว( Seminal fluid) ส่วนใหญ่ ที่มีในน้ำเชื้อ(Semen)
3.Prostate gland ทำหน้าที่สร้างของเหลวที่มีฤทธิ์ป็นด่างสำหรับลดความเป็นกรดของของเหลวจากท่อเก็บน้ำเชื้อ (Epididymal fluid)ซึ่งมีผลทำให้สเปอร์มเกิดการเคลื่อนไหวได้อย่างเต็มที่เพื่อไปปฏิสนธิที่ท่อนำไข่( Oviduct )
4.Bulbo urethral glandของเหลวสำหรับล้าง ทำความสะอาดท่อหลั่งน้ำเชื้อ( Urethra) ก่อนหลั่งนำเชื้อจริง
จ. ท่อหลั่งน้ำเชื้อ( Urethra) และ ลึงค์ (Penis) เป็นอวัยวะที่ใช้ผสมพันธุ์ของม้าเพศผู้ มีลักษณะกลมยาวอยู่ระหว่างต้นขาใต้ท้อง จะยื่นยาวและแข็งตัวจากการคลั่งของเลือดในลึงค์จนแข็งตัวสามารถผสมพันธุ์กับเพศเมียที่เป็นสัดอยู่ได้ เกิดการกระตุ้นทางระบบประสาททำให้เกิดการขับดันน้ำเชื้อเข้าสู่ท่อหลั่ง( Urethra) แล้วผ่านออกทางUrethral orifice เข้าไปสู่ช่องคลอดและมดลูกของสัตว์เพศเมียต่อไป
5.ระบบต่อมไร้ท่อ
ต่อมไร้ท่อ(Endocrine gland) ทำหน้าที่ผลิตสารเคมีที่เรียกว่า ฮอร์โมน (hormone) ออกมาโดยตรง หรือออกมา ผ่านท่อน้ำเหลืองเข้าสู่กระแสโลหิต แล้วไปสู่อวัยวะที่ฮอร์โมนนั้นๆควบคุมอยู่ เรียกว่าอวัยวะเป้าหมาย(Target organ)
1.ต่อมไธรอยด์(Thyroid gland)
ต่อมไธรอยด์ มี2ก้อน อยู่ใกล้กระดูกอ่อน(Thyroid cartilage)ของกล่องเสียง และอยู่ข้างกล่องเสียงข้างละ 1ก้อน ต่อมไธรอยด์ผลิตฮอร์โมนชื่อ Thyroxin ซึ่งมีไอโอดีนเป็นส่วนประกอบสำคัญ
Thyroxin มีหน้าที่ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย ถ้าขาดไอโอดีนในสัตว์อายุน้อย สัตว์จะแคระแกรน ส่วนในสัตว์อายุมากจะทำให้อัตราการเปลี่ยนแปลงอาหารให้เป็นพลังงานจะลดลง มีอาการหลับใน ขนร่วง น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นเป็นต้น การขาดไอโอดีน จะทำให้เกิดอาการคอหอยพอก(Goitor)
2.ต่อมพาราไธรอยด์ (Parathyroid gland)
ต่อมพาราไธรอยด์ เป็นเล็กๆอยู่ในหรือใกล้กับต่อมไธรอยด์ มีข้างละ 2 ต่อม ฮอร์โมนที่ต่อมนี้ผลิต เรียกว่า ParaThormone มีหน้าที่ ช่วยให้ระดับแคลเซี่ยมในโลหิตคงที่อยู่เสมอ ถ้าตัดต่อมพาราไธรอยด์ ออกจะทำให้ ระดับแคลเซี่ยมในโลหิตและในปัสสาวะน้อยลง และเกิดอาการชักกระตุก
3.ต่อมปิตุอิตารี( Pituitary Gland) เป็นต่อมเล็กขนาดปลายนิ้วอยู่ภายใต้สมอง ผลิต
Growth hormone ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย
Thyrotropic hormone ควบคุมการทำงานของต่อมไธรอยด์
Adrenocorticotrophic hormone จะไปกระตุ้นให้ ต่อมหมวกไต(Adrenal cortex ) ทำหน้าที่ในการผลิต พวก Steroid และรวมทั้งฮอร์โมนทางเพศด้วย
Gonadotrophic hormone ควบคุมการเจริญเติบโตและการทำงานของอวัยวะสืบพันธุ์
Antidiuretic hormone หรือเรียกว่า Vasopressin มีหน้าที่ควบคุมการขับปัสสาวะ และการดูดน้ำบางส่วนกลับ ถ้าขาดฮอร์โมนชนิดนี้ สัตว์จะถ่ายปัสสาวะมาก
Oxytocin ควบคุมการหดตัวของกล้ามเนื้อมดลูกในระหว่างการคลอด ฮอร์โมนนี้จะทำให้กล้ามเนื้อมดลูกหดตัว เพื่อการขับให้ลูกอ่อนออกมาสู่ภายนอก
4.ต่อม อะดรีนัล (Adrenal gland)
ต่อมอะดรีนัล เป็นต่อมเล็กๆอยู่ข้างไต เนื้อเยื่อของต่อมนี้มี 2 ชั้น คือ ชั้นนอก Cortex และชั้นใน Medulla สารที่เนื้อเยื่อชั้นนอกของต่อมผลิต ได้แก่ พวก Steroids และฮอร์โมนที่ไปควบคุมการใช้ Glycogen จะผลิตฮอล์โมนออกมา 2 ชนิด คือ Epinephrine และ Norepinephrine
ผลของ Epinephrine ( adrenalin) ต่อร่างกาย
1.ทำให้ความดันโลหิตสูง ทำให้กล้ามเนื้อหลอดเลือดหดตัว
2.ไปเร่งให้ตับเปลี่ยนแป้ง Glycogen ให้เป็นน้ำตาล
3.ทำให้เหงื่อออกมาก น้ำลายข้น
4.ขยายม่านตา
ระบบอวัยวะภายใน
1.ระบบย่อยอาหาร
ระบบย่อยอาหาร ประกอบด้วยอวัยวะ ซึ่งเป็นท่อกล้ามเนื้อยาว จากปากไปถึงทวารหนัก ทำหน้าที่ในการกลืนอาหาร บดอาหาร ย่อยอาหาร ดูดซึมอาหารและขับกากอาหาร ที่เป็นของแข็งออกจากร่างกาย อวัยวะของระบบนี้แบ่งออกได้เป็น
1. ท่อทางเดินอาหาร(Alimentary canal ) ได้แก่ ปาก ลำคอ( Pharynx) หลอดอาหาร(Esophagus) กระเพาะอาหาร(Stomach) ลำไส้เล็ก(Small intestine) ลำไส้ใหญ่(Large intestine)และทวารหนัก(Anus)
2. อวัยวะช่วยย่อยอาหาร ได้แก่ ฟัน ลิ้น ต่อมน้ำลาย ตับ ตับอ่อน
อวัยวะระบบย่อยอาหาร
ปาก มีหน้าที่รับหรือกินอาหาร บด เคี้ยวอาหาร ผสมอาหารให้เข้ากับน้ำลาย และทำให้เกิดเป็นก้อน เป็นคำ ผ่านเข้าหลอดคอ และหลอดอาหาร ต่อไป
หลอดคอ (Pharynx) มีลักษณะคล้ายกรวย ส่วนหน้าใหญ่อยู่ต่อจากช่องปากและจมูก ส่วนหลังเล็กและต่อไปเป้นหลอดอาหาร หลอดคอนี้ถูกล้อมรอบด้วยกล้ามเนื้อหลาบมัด หลอดคอเป็นทางร่วมของช่องปากและจมูก และEustachian tube จากหูส่วนกลาง
สำหรับ Eustachian tube นี้ เป็นท่อที่ให้อากาศจากหลอดคอผ่านเข้าหูส่วนกลาง และปรับให้ความดันที่เยื่อหูทั้ง 2 ด้านเท่ากัน
หลอดอาหาร (Esophagus) เป็นท่ออยู่ต่อจากหลอดคอ ไปจนถึงทางเปิดเข้าสู่กระเพาะอาหาร ซึ่งอยู่ส่วนท้ายของกระบังลม ชั้นกล้ามเนื้อของท่อทางเดินอาหารตอนนี้ เป็นกล้ามเนื้อลาย จนถึงฐานของหัวใจ กล้ามเนื้อจึงจะเปลี่ยนเป็นกล้ามเนื้อเรียบ หลอดอาหารของสุนัขและสัตว์เคี้ยวเอื้อง ชั้นกล้ามเนื้อเป็นกล้ามเนื้อลายตลอด ส่วนของสัตว์ปีก จะพองออกเป็นเปาะ เรียกว่ากึ๋น ( Gizzard)
กระเพาะอาหาร(Stomach) เป็นส่วนของท่อทางเดินอาหาร ที่ขยายกว้างออกตอนพ้นกระบังลม เข้ามาอยู่ภายในช่องท้องแล้ว อยู่ระหว่างหลอดอาหารและลำไส้เล็ก
กระเพาะอาหารของสัตว์แบ่งออกเป็น 3 ชนิด คือ
1.กระเพาะเดี่ยว หรือกระเพาะแท้(True stomach)
2.กระเพาะของสัตว์เคี้ยวเอื้อง (The ruminant stomach)
3.กระเพาะของสัตว์ปีก
1.กระเพาะแท้ อยู่ทางด้านซ้ายของกระบังลมเมื่อดูจากภายนอก จะเห็นว่ากระเพาะอาหารแบ่งออกได้เป็น 4 ส่วน คือ
1.1 Cardia ส่วนทางเปิดเข้าสู่กระเพาะอาหาร
1.2 Fundus
1.3 Body
1.4 Pylorus
2.กระเพาะอาหารของสัตว์เคี้ยวเอื้อง กระเพาะชนิดนี้กินเนื้อที่ประมาณ 3ใน4ของช่องท้อง ค่อนมาทางซ้าย มีเป็นส่วนๆหรือ เป็นถุงดังนี้
2.1 Rumen
2.2 Reticulum
2.3 Omasum
2.4 Abomasum
กระเพาะอาหาร 3ถุงแรก เปรียบเสมือนหลอดอาหารที่พองตัวออก ให้อาหารผ่านและพักอาหารจะถูกทำให้เปียกชุ่ม แล้วถูกสัตว์สำรอกออกไปเคี้ยวใหม่ ให้ละเอียด กลืนกลับเข้าสู่กระเพาะใหม่ นอกจากนี้ยังมีพวกจุลินทรีย์อยู่ ช่วยย่อยอาหารอีกด้วย
Rumen เป็นถุงกล้ามเนื้อใหญ่ 2 ถุง มีเนื้อที่จากกระบังลม (Diaphragm)จนถึงกระดูกเชิงกราน และด้านซ้ายของช่องท้องทั้งหมด
Reticulum อยู่ตอนหน้าสุด ผนังด้านในเป็นรอยนูนขึ้นมา คล้ายรวงผึ้ง เป็นที่เก็บวัสดุแปลกปลอมที่ติดมากับอาหาร ถ้ามีตะปู เศษลวด หรือของแข็งเหลมอื่นๆที่สัตว์กลืนเข้าไป มันจะติดค้างอยู่ และทุกครั้งที่ผนังกระเพาะบีบตัว ของแหลมคมที่ตกค้างอยู่ จะทิ่มแทงผนังกระเพาะ จนทะลุเข้าไปถึงหัวใจได้
Omasum มีลักษณะเป็นถุงรีผิวในมีแผ่นกล้ามเนื้อยื่นออกมา เป็นใบๆ ซ้อนกันอยู่เต็ม ทำหน้าที่ช่วยบดอาหาร ให้ละเอียดข้นอีก ก่อนเข้าสู่ Abomasum
Abomasum เป็นถึงยาว อยู่ติดกับผนังท้องด้านล่าง เป็นกระเพาะแท้
กระเพาะอาหารของสัตว์ปีก ตอนแรกมีลักษณะเป็นท่อยาว ป่องกลาง เรียกว่า Proventriculus เป็นส่วนที่มีต่อม ผนังของส่วนนี้ขยายตัวออกได้ไม่มากนัก ส่วนที่ต่อไปเป็นกล้ามเนื้อหนา เยื่อบุหนาและเป็นสัน เรียกว่า Gizzardหรือ Ventriculus ภายในมีหินเล็กๆปนอยู่ด้วยเพื่อช่วยในการบดอาหาร เมื่ออาหารถูกย่อยแล้วจะผ่านออกสู่ลำไส้เล็ก
ลำไส้เล็ก (Small intestine)
ลำไส้เล็กแบ่งออกเป็น 3ตอน คือ
1.Duodenum เป็นส่วนต้นของลำไส้เล็ก อยู่ต่อจากกระเพาะอาหาร เป็นส่วนที่ตรึงอยู่กับที่ โดยมีตับอ่อน (Pancreas) ขนาบอยู่ที่ผิวด้านในของลำไส้เล็ก ท่อนนี้เป็นทางเปิดของท่อน้ำดีจากตับ และ ท่อนำน้ำย่อยอาหารจากตับ
2.Jejunum เป็นส่วนกลางของลำไส้เล็ก
3.Ileum เป็นส่วนท้ายของลำไส้
ลำไส้เคลื่อนไหวได้ โดยกล้ามเนื้อหดตัว และคลายตัวเป็นลูกคลื่น ไล่ตามกันไป การเคลื่อนไหวแบบนี้เรียกว่า Peristalsis โดยการทำงานของกล้ามเนื้อเรียบ ซึ่งเป็นกล้ามเนื้อนอกอำนาจจิตใจ มีผลช่วยให้
1.ขับอาหารในลำไส้ ให้เคลื่อนที่ ไปสู่ปลายทางเดินอาหาร
2.ผสมอาหารที่ผ่านมา ให้เข้ากับน้ำย่อยอาหารที่ได้จาก
2.1ผนังของลำไส้เล็ก ได้แก่ น้ำย่อยอาหารหลายชนิด
2.2ตับ หรือ น้ำดี
2.3ตับอ่อน ได้แก่ น้ำย่อยอาหารหลายชนิด
3.ช่วยให้อาหารผ่าน Villi ได้มาก ทำให้การย่อยอาหารเป็นไปได้นาน และการดูดซึมอาหารที่ถูกย่อยแล้ว เข้าสู่กระแสน้ำเหลืองได้มาก
4.ช่วยการหมุนเวียนโลหิตและน้ำเหลือง
ลำไส้ใหญ่(Large intestine) เป็นส่วนที่อยู่ต่อจาก Ileum ไปจนถึงท่ออุจจาระ(Rectum) และทวารหนัก(Anus)
ท่ออุจจาระ(Rectum) เป็นที่พักอุจจาระ อยู่ติดกับทางเปิดออก ของท่อทางเดินอาหาร ซึ่งเรียกว่ารูทวารหนัก(Anus) ทางเปิดออกนี้ของสัตว์ปีกเรียกว่า Cloaca ซึ่งเป็นทั้งที่ขับของเสียทิ้งและทางสืบพันธุ์
อวัยวะช่วยย่อยอาหาร
1.ต่อมน้ำลาย(Salivary glands) เป็นต่อมที่ผลิตสิ่งขับหลั่ง มีลักษณะเป็นน้ำใสๆ และมีน้ำย่อยแป้งด้วย ต่อมน้ำลายขนาดใหญ่มี 3 คู่ คือ
1.1Parotid glands
1.2Mandibular glands
1.3Sublingual glands
2.ตับอ่อน (Pancreas) เป็นต่อมไร้ท่อ และต่อมมีท่อ ส่วนที่เป็นต่อมไร้ท่อ ผลิตฮอร์โมน Insulin ซึ่งทำหน้าที่ควบคุมการใช้น้ำตาลของร่างกาย ส่วนที่เป็นต่อมมีท่อ จะผลิตน้ำย่อยอาหาร เรียกว่า Pancreatic juice
เนื้อเยื่อของตับอ่อน ส่วนหนึ่งเป็นต่อมตัน เรียกว่า Islets of Langerhans ผลิต Insulin ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ควบคุมระดับน้ำตาลในโลหิต ถ้า Insulin น้อยไป น้ำตาลในโลหิตจะสูงขึ้น
3.ตับ (Liver) เป็นต่อมที่ใหญ่ที่สุดของร่างกาย อยู่ใต้กระบังลมทางด้านหลังของลำตัว มีหน้าที่ดังนี้คือ
3.1หน้าที่เกี่ยวกับโลหิต
3.1.1เก็บโลหิตจำนวนมาก เพื่อไว้ใช้ในยามฉุกเฉิน
3.1.2ทำลายเม็ดโลหิตแดง ที่หมดอายุ หรือผิดปกติ
3.1.3แยกเอาสารพิษอกจากโลหิต
3.1.4สร้าง Prothrombin
3.1.5สร้างFibrinogen
3.1.6สะสมธาตุเหล็ก
3.2หน้าที่เกี่ยวกับการผลิตน้ำดี เข้าสู่ทางเดินอาหาร โดยน้ำดีมีหน้าที่
3.2.1เร่งปฏิกิริยาของ Pancreatic lipase
3.2.2ช่วยให้อาหารชนิดไขมัน แตกตัว
3.2.3เพื่อการละลายไขมัน
3.2.4ทำลายกรดไขมัน
น้ำดีที่เกิดขึ้นในตับนี้ จะเก็บไว้ในถุงน้ำดี และมีท่อน้ำดีมาเปิดที่ตอนต้นของลำไส้เล็กส่วน Duodenum ในสัตว์ประเภทม้า จะไม่มีถุงน้ำดี แต่จะมีเป็นHepatic ducts นำน้ำดีมาเปิดเข้าสู่ลำไส้เล็ก
3.3หน้าที่เกี่ยวกับการย่อยและการใช้อาหาร ให้เป็นประโยชน์ต่อร่างกาย
3.3.1สร้างและสะสมแป้ง Glycogen
3.3.2กำหนดการเกิด และการใช้Blood glucose
2.ระบบหายใจ
ระบบหายใจ (Respiratory system) มีหน้าที่สำคัญคือ นำออกซิเจนไปแลกเปลี่ยนกับคาร์บอนไดออกไซด์จากเม็ดเลือดแดง ที่ถุงลม (Alveoli) ของปอด แล้วขับคาร์บอนไดออกไซด์ออกนอกร่างกาย หน้าที่รองลงมาคือ การควบคุมอุณหภูมิ การขจัดน้ำออกจากร่างกาย และยังมีกล่องเสียงซึ่งเป็นอวัยวะที่ทำให้เกิดเสียงด้วย
การหายใจ ( Respiration ) หมายถึงการแลกเปลี่ยนอากาศระหว่างอวัยวะกับสิ่งแวดล้อม การแลกเปลี่ยนที่สำคัญคือการแลกเปลี่ยนออกซิเจนกับคาร์บอนไดออกไซด์ โดยที่เนื้อเยื่อของร่างกายต้องการออกซิเจนจากภายนอก เพื่อใช้ในการทำงาน( Oxidative metabolism) ต่างๆของร่างกาย ส่วนคาร์บอนไดออกไซด์ เป็นผลผลิตสุดท้าย( End product)ที่เกิดจากขบวนการทำงานของร่างกาย ซึ่งจะต้องถูกขับออกมาภายนอกร่างกาย ฉะนั้นการที่ร่างกายจะดำรงชีวิตอยู่ได้ จะต้องขึ้นอยู่กับการรักษาระดับความเข้มข้น และปริมาณของคาร์บอนไดออกไซด์และออกซิเจนในเนื้อเยื่อ
การหายใจแบ่งได้เป็น 2 ตอนใหญ่ๆ คือ
1.External respiration เป็นการหายใจภายนอก ซึ่งเป็นการทำงานของปอด การแลกเปลี่ยนอากาศระหว่างปอดกับเลือด และการขนส่งอากาศเหล่านี้โดยกระแสเลือดไปยังเซลล์
2.Internal respiration เป็นการหายใจของเซลล์ที่แท้จริง เกิดจากปฏิกิริยาทางเคมีของก๊าซออกซิเจนกับอาหารภายในเซลล์ ผลที่ได้คือพลังงาน บางครั้งเราเรียกการหายใจของเซลล์แบบนี้ว่า Cellular respiration
การนำอากาศเข้า ออกจากปอดนั้น เราไม่เรียกว่า การหายใจ แม้ว่ามันจะเป็นองค์ประกอบที่ช่วยในการนำออกซิเจน จากภายนอกมายังเนื้อเยื่อก็ตาม เราเรียกขบวนการนี้ว่า Ventilation
อวัยวะที่เกี่ยวกับการหายใจ ( Respiration apparatus) ในสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม ประกอบด้วย
1.ท่อทางเดินอากาศสู่ปอด(Air passage) มีเป็นส่วนๆดังนี้ ช่องจมูก (Nasal cavity) , ช่องคอ (Pharynx ) , กล่องเสียง (Larynx ) และหลอดลม (Trachea )
2.ปอด ( Lungs)
3.ทรวงอกและเยื่อหุ้มปอด ( Thorax และ Pleural sac )
4.กระบังลมและกล้ามเนื้อช่องอก ( Diaphragm และ Muscle of thorax )
5.เส้นประสาท ( Afferent และ efferent nerves) ที่มาเลี้ยงอวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการหายใจ
ท่อทางเดินอากาศสู่ปอด (Air passage ) เริ่มต้นจากช่องจมูก( Nasal cavity) ซึ่งทำหน้าที่เป็นช่องทางให้อากาศผ่านเข้า ออก สู่ช่องคอ (Pharynx )ด้านใน ก่อนผ่านช่องคอหอย ( Epigottis) กล่องเสียง ( Larynx) เข้าสู่หลอดลม (Trachea)และหลอดลมย่อย (Bronchi) อวัยวะเหล่านี้จะช่วยกันทำหน้าที่นำอากาศเข้าสู่ปอด
ผนังภายในช่องจมูก บุด้วยเยื่อจมูก ซึ่งมีเส้นโลหิตกระจายอยู่มากมาย ทำให้ลมหายใจ เข้าอบอุ่น
ช่องคอ (Pharynx ) เป็นทางผ่านร่วมกันของอากาศและอาหาร โดยอากาศจะผ่านช่องคอหอย (Epigottis ) เข้าสู่หลอดลม (Trachea ) ส่วนอาหารจะผ่านช่องหลอดอาหาร ลงสู่กระเพาะ นอกจากนี้ยังมีท่อจากหู เรียกว่า Eutachian tube จากหูตอนกลาง มาเปิดเข้าช่องคออีกด้วย
กล่องเสียง (Larynx ) เป็นส่วนที่คอยควบคุมปริมาณอากาศที่เข้าออกจากปอด ป้องกันมิให้มีสิ่งแปลกปลอมผ่านเข้าไปในหลอดลมและเป็นอวัยวะหลักที่ทำให้เกิดเสียง โดยมีกระดูกอ่อน 2 ชิ้นทำหน้าที่เหมือนด่านที่ช่วยให้ เส้นเสียง (Vocal cords ) แน่นเข้าหรือหลวมลง นอกจากนี้ยังมี กระดูกอ่อยรูปวงแหวน อีก 1 อัน ที่ช่วยให้กล่องเสียงคงรูปอยู่ เป็นที่ยึดเกาะของกล้ามเนื้อ
หลอดลม (Trachea) อยู่ต่อมาจากกล่องเสียง เป็นท่อที่ประกอบด้วยกระดูกอ่อนวงแหวนหลายๆอันเรียงต่อกัน ภายในเป็นเยื่อบุมีต่อมเมือก ( Mucous Gland) และชั้น Epithelium มีCilia สิ่งขับถ่ายออกมาจากต่อมเมือกและขนนี้จะช่วยป้องกันมิให้สิ่งแปลกปลอมเข้าไปในปอด
หลอดลมยาวไปถึงฐานของหัวใจ แล้วแยกออกเป็นหลอดลมเล็ก( Bronchi) 2 อัน แต่ละอันจะแยกเข้าสู่ปอดแต่ละข้างซ้าย ขวา อยู่ภายในช่องอกโดยมีหน้าที่และลักษณะเหมือน Trachea
หลอดลม Bronchi แต่ละข้างที่แยกเข้าไปในปอดจะแยกแขนงออกเป็น ท่อลมเล็กๆลงไปอีก เรียกว่า Bronchioles และไปสิ้นสุดที่ถุงลม (Alveoli ) ซึ่งเป็นส่วนสุดท้ายและเล็กที่สุดของท่อทางเดินอากาศและเป็นที่ ที่มีการแลกเปลี่ยนอากาศ โดย หลอดโลหิตฝอย (Capillaries) ซึ่งแตกแขนงมาจากหลอดโลหิต จะแพร่กระจายอยู่ตามผนังของถุงลมเพื่อให้เกิดการแลกเปลี่ยน อ๊อกซิเจนกับคาร์บอนไดออกไซด์ที่จับตัวมากับเม็ดโลหิตในหลอดเลือดฝอยเหล่านี้ จากการหายใจเข้า ออกผ่านท่อทางเดินอากาศนี้เอง
ช่องอก ( Thoracic cavity) มีปอดและหัวใจบรรจุอยู่ ช่องอกนี้ไม่มีการติดต่อกับภายนอก และแยกออกจากช่องท้องโดยกะบังลม ( Diaphragm)
ปอด (Lungs )ปอดเป็นอวัยวะที่ใช้ในการหายใจแลกเปลี่ยนอากาศ มีลักษณะเป็นเยื่อถุงที่ยืดหยุ่นได้ ตั้งอยู่ในช่องอก ปอดมีเยื่อหุ้มปอด สองชั้นเป็นพวก Serous membrane เยื่อหุ้มปอดชั้นนอกเรียกว่า Parietal pleura เยื่อหุ้มปอดชั้นในเรียกว่า Visceral pleural ระหว่างเยื่อหุ้มทั้งสองชั้นนี้ เรียกว่า Pleural cavity ในช่องว่างนี้ มีของเหลวใสๆบรรจุอยู่ ของเหลวนี้ทำหน้าที่ให้ระหว่างชั้นของเยื่อหุ้มทั้งสองชุ่มชื้น และไม่เสียดสีกัน ความดันในช่องว่างนี้เป็น negative pressure เนื่องจาก Pleura ทั้งสอง พยายามแยกตัวออกจากกัน จึงทำให้ช่องว่างระหว่างชั้นทั้งสองมีความดันต่ำกว่าบรรยากาศ เมื่อมีอะไรมาทำให้ความดันในเยื่อหุ้มปอดสูงกว่าบรรยากาศ ปอดจะแยกออกจากทรวงอก ทำให้ปอดเกิด Collapse ได้
นอกจากอวัยวะที่กล่าวมาแล้ว ในการหายใจยังมีกล้ามเนื้ออีกหลายชนิดที่เกี่ยวข้องหรือช่วยในการหายใจ กล้ามเนื้อเหล่านี้ได้แก่ กล้ามเนื้อกะบังลม , External และ Internal intercostals รวมทั้ง Abdominal muscleด้วย
อัตราการหายใจ( Respiratory rate )ของสัตว์ หมายถึงจำนวนการหายใจเข้า และหายใจออกในครั้งหนึ่งต่อหน่วยเวลา หรือจำนวนวงรอบการหายใจ (Respiratory cycle) ในหนึ่งหน่วยเวลา
อัตราการหายใจของสัตว์อาจเปลี่ยนแปลงได้ตาม ขนาดของตัว , อายุ , การออกกำลังกาย , ความตื่นเต้น ,อุณหภูมิ , สิ่งแวดล้อม ,และภาวะการเป็นโรคเช่น เป็นไข้ ความเจ็บปวด การอักเสบ การติดเชื้อ เป็นต้น
อัตราการหายใจ (Respiratory rate )ปกติ
ม้า มีอัตราการหายใจ 8-16 ครั้ง/นาที
โคเนื้อ มีอัตราการหายใจ 10-30 ครั้ง/นาที
โคนม มีอัตราการหายใจ 18-28 ครั้ง/นาที
แพะ แกะ มีอัตราการหายใจ12-20ครั้ง/นาที
สุกร มีอัตราการหายใจ 8-18 ครั้ง/นาที
สุนัข มีอัตราการหายใจ 10-30 ครั้ง/นาที
แมว มีอัตราการหายใจ 20-30 ครั้ง/นาที
สัตว์ปีกมีอัตราการหายใจ 15-30 ครั้ง/นาที
คน มีอัตราการหายใจ 12-20 ครั้ง/นาที
3.ระบบขับปัสสาวะ
ระบบขับปัสสาวะ (Urinary system หรือ Excretory system )ระบบนี้จะประกอบด้วย 1.ไต (Kidney)2 อัน
2. สายไต (Ureter) 2 สาย
3.กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder)
4.ท่อปัสสาวะ (Urethra)
ไต (Kidney)
ไตเป็นอวัยวะที่ทำหน้าที่ กรองเอาน้ำและของเสียออก(Secrete waste product)จากโลหิต และยังทำหน้าที่รักษาสมดุลย์ของแร่ธาตุ( Balance electrolyte)เช่นรักษาสมดุลย์ของกรดและด่าง(Acid and base balance)
ปริมาณโลหิตทั้งหมดจากกระแสโลหิตจะผ่านไตทุกๆ 5นาที
ไตเป็นอวัยวะที่เป็นคู่ อยู่ในช่องท้องติดกับส่วนท้ายของผนังช่องท้องด้านบน มีลักษณะเป็นรูปทรงคล้ายเม็ดถั่ว มีเยื่อ(Capsule)หุ้มชั้นนอก ตรงขั้วเว้าช่วงกลางไต เรียกว่า Hilus ซึ่งเป็นทางเข้าออกของ เส้นเลือด เส้นประสาท เส้นน้ำเหลือง และสายไต (Ureter)
เนื้อเยื่อของไตแบ่งออกเป็น 2 ชั้น ชั้นนอก เรียกว่า Renal cortex มีสีนํ้าตาลแดง ชั้นใน เรียกว่า Renal medulla ในเนื้อไตจะประกอบด้วย Nephronจำนวนมากมายภายในท่อไตเล็กๆ(Uriniferous tubules)จะทำหน้าที่เป็นตัวกรองและขับปัสสาวะสู่กรวยไต(Pelvis) แล้วผ่านออกทางสายไต(Ureter) เข้าเก็บไว้ที่กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder) ก่อนขับออกนอกร่างกายทางท่อปัสสาวะ (Uretha)ต่อไป
สายไต(Ureter)เป็นท่อกล้ามเนื้อ(Muscular tube) จากกรวยไต(Pelvis) ไปสิ้นสุดที่กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder) นำน้ำปัสสาวะที่กรองได้จากไตไปยังกระเพาะปัสสาวะ
กระเพาะปัสสาวะ (Urinary bladder) เป็นถุงกล้ามเนื้อกรวง สำหรับเก็บปัสสาวะ ชั้นกล้ามเนื้อของกระเพาะปัสสาวะจะคล้ายกับของสายไตแต่หนากว่า ขนาดเปลี่ยนไปตามปริมาณของน้ำปัสสาวะที่ยังอยู่ในกระเพาะปัสสาวะ คอของกระเพาะปัสสาวะ(Neck of bladder)จะอยู่ติดต่อไปกับท่อปัสสาวะ(Urethra) กล้ามเนื้อตรงคอกระเพาะปัสสาวะนี้เป็นกล้ามเนื้อหูรูด(Sphinctor) คอยควบคุมการไหลออกของน้ำปัสสาวะ
ท่อปัสสาวะ(Urethra)เป็นท่อต่อจากกระเพาะปัสสาวะ ผ่านช่องเชิงกรานตอนล่างมาสู่ช่องทางออก(Urethral orifice)ที่อวัยวะเพศของสัตว์
4.ระบบอวัยวะสืบพันธุ์
ระบบอวัยวะสืบพันธุ์ของสัตว์
อวัยวะสืบพันธุ์ทำหน้าที่ ผลิตเซลล์สืบพันธุ์ และฮอร์โมนเพศ อวัยวะสืบพันธุ์ ของสัตว์เพศเมีย ประกอบด้วย รังไข่ ( Ovary ) , ท่อนำไข่ ( Oviducts) , มดลูก ( Uterus) , ช่องคลอด ( Vagina ) , ปากช่องคลอด ( Vulva) และ อวัยวะสืบพันธุ์ของสัตว์เพศผู้ ประกอบด้วย อัณฑะ ( Testes ) , ท่อเก็บน้ำเชื้อ ( Epididymis) , ท่อนำน้ำเชื้อ ( Vas deference ) , ต่อมเพศผู้ชนิด ได้แก่ Ampulla , Vesicula , Prostate ,Bulbo urethral gland และท่อหลั่งน้ำเชื้อ( Urethra ) และลึงค์ ( Penis)
ระบบอวัยวะสืบพันธุ์ของสัตว์เพศเมีย มีหน้าที่โดยทั่วๆไปคือ การผลิตไข่ ( Ovum) ,การเคลื่อนที่ของไข่และสเปอร์มเพื่อการผสมพันธุ์ ( Fertilization) ,การเลี้ยงลูกอ่อนในครรภ์ให้เจริญเติบโต , การคลอดลูก และการผลิตฮอร์โมนเพศ
ก.รังไข่ (Ovaries) รังไข่ทำหน้าที่เป็นอวัยวะสร้างฮอร์โมน เอสโตรเจน ( Estrogen)และโปรเจสเตอโรน ( Progesterone) และหน้าที่สำคัญคือมีการสร้าง ไข่ (Ovum ) อยู่ในถุงไข่ (Follicle) เมื่อถุงไข่แก่ หรือสุก( Mature follicle ) ถุงไข่จะแตก( Ovulation) ทำให้ไข่ (Ovum ) ตกลงสู่ท่อนำไข่ (Oviduct หรือFallopian tube) ซึ่งเป็นที่เกิดการปฏิสนธิ ( Fertilization ) กับเชื้อตัวผู้ ( Spermatozoa ) ขึ้น และไข่ที่ได้รับการผสมแล้ว (Fertilized egg )จะเคลื่อนที่ไปฝังตัวที่ผนังของปีกมดลูก เจริญเป็น คัพภะ (Embryo) และเจริญเป็นลูกอ่อนในครรภ์ (Fetus ) ต่อไป
ฮอร์โมนที่รังไข่ผลิต ได้แก่
1. Estrogen ทำหน้าที่เร่งให้อวัยวะสืบพันธุ์ ของตัวเมียเจริญ และมีอาการสัด
2. Progesterone เป็นฮอร์โมนที่ผลิตจาก Corpus luteumทำหน้าที่เกี่ยวกับการตั้งครรภ์ และการให้นม
ข ท่อนำไข่ ( Oviduct หรือ Uterine tube) ทำหน้าที่เป็นทางผ่านของไข่และสเปอร์มที่เคลื่อนที่มาพบกันและเกิดการผสมพันธุ์ ( Fertilization)อีกด้วย
ค มดลูก ( Uterus) นอกจากจะทำหน้าที่ส่งผ่านสเปอร์มแล้ว ยังทำหน้าที่เป็นที่ให้คัพภะ ( Embryo )และลูกอ่อน ( Fetus) เจริญเติบโตอยู่ในครรภ์จนกระทั่งถึงกำหนดคลอด( Parturition)
ชนิดของมดลูก(Form of uterus) ขึ้นกับชนิดของสัตว์ แบ่งได้เป็นแบบคือ
-Duplex ทั้งมดลูกและช่องคลอดเป็น สองส่วน พบในสัตว์พวก Lagomorpha, Marsupialsและ Monotremes
-Bipartite มดลูกแยกเป็นสองส่วน แต่ช่องคลอดเป็นส่วนเดียวกัน พบในสัตว์พวกหนู ( Rodents)
-Bicornuate มดลูกมีปีกมดลูกสองข้าง พบในสัตว์ทั่วๆไปเช่นสุนัข สุกร ม้า และสัตว์เคี้ยวเอื้อง
-Simplex มดลูกไม่มีปีกมดลูกและช่องคลอด เป็นชนิดธรรมดา พบในคน( Primates)
โครงสร้างของมดลูก มีผนังมดลูกแบ่งเป็น สามชั้น
-ชั้นใน Endometrium
-ชั้นกลาง Myometrium
-ชั้นนอก Perimetrium
ชั้นของ Endometrium มีการเปลี่ยนแปลงตามระยะ วงรอบการเป็นสัด ( Estrous cycle)
วงรอบการเป็นสัด ( Estrous cycle) โดยทั่วไป แบ่งได้เป็น สี่ ระยะ
Proestrus เป็นระยะที่ถุงไข่ ( Follicle) กำลังเจริญเติบโต
Estrus ถุงไข่เจริญเติบโตเต็มที่ (Mature follicle) มีระดับฮอร์โมน Estrogen สูงสุด แสดงอาการสัด และมีการตกไข่( Ovulation)
Metestrus เกิดCorpus luteum ซึ่งเป็นแหล่งสร้างฮอร์โมน Progesterone ออกมาเพื่อดำรงการตั้งครรภ์ให้คงอยู่หลังมีการปฏิสนธิขึ้น
Diestrus เกิดการสลายตัวของ Corpus luteum หยุดการสร้างProgesterone
ปากมดลูก ( Cervix) เป็นส่วนปลายของมดลูกที่หนาขึ้นและติดต่อกับช่องคลอด(Vagina)และเปิดออกภายนอกทางปากช่องคลอด( Vulva)
ฮอร์โมนเพศเมีย ที่สำคัญมี 2 ชนิด ได้แก่
1.Estrogen ฮอร์โมนนี้สร้างจากถุงไข่(Follicle)ที่เจริญของรังไข่ทำหน้าที่ช่วยในการเจริญเติบโตของอวัยวะเพศรวมทั้งเนื้อเยื่ออื่นๆที่เกี่ยวข้องกับการสืบพันธุ์ การขยายตัวของเซลในร่างกาย และการพัฒนาการแสดงลักษณะเพศเมีย
2.Progesterone ฮอร์โมนนี้สร้างจากCorpus luteumของรังไข่หลังจากที่เกิดการตกไข่(Ovulation)แล้ว และในระยะตั้งท้องจะสร้างจาก รก( Placenta) ออกมาเป็นจำนวนมาก ซึ่งมากกว่าปกติถึง 10เท่า ฮอร์โมนนี้ทำหน้าที่เกี่ยวข้องในการเตรียมมดลูกสำหรับระยะตั้งท้อง และเตรียมเต้านมสำหรับให้นม
นอกจากนี้ยังมีฮอร์โมนเพศเมียอีกตัวหนึ่งที่ไม่ใช่สารพวกสเตอรอยด์ ได้แก่ฮอร์โมน Relaxin ซึ่งสร้างมาจากรังไข่ ทำหน้าที่ช่วยให้เอ็นยึดเชิงกราน( Pelvic ligament)คลายตัว ขยายช่องเชิงกรานและช่องคลอดในช่วงที่เกิดการคลอด
ระบบอวัยวะของสัตว์เพศผู้
ก. อัณฑะ (Testes)อยู่บริเวณหน้าเชิงกรานระหว่างขาหนีบ หุ้มด้วยถุงอัณฑะ( Scrotum) ภายในอัณฑะมีท่อSeminiferous tubulesเล็กๆมากมาย ผนังท่อด้านในจะมีเซล Sertoli cells ทำหน้าที่สร้างอาหารเลี้ยงเซลและเซลอ่อนของสเปอร์มซึ่งจะเจริญเป็นตัวเชื้ออสุจิ (Spermatozoa) และยังมีเซล Laydig cells ทำหน้าที่สร้าง ฮอร์โมน Testosterone ทำหน้าที่กระตุ้นการสร้างสเปอร์มและ ทำให้เกิดลักษณะประจำเพศ
ข. ท่อเก็บน้ำเชื้อ( Epididymis)เป็นท่อยาวรูปตัว ยู อยู่เหนืออัณฑะ ส่วนท้ายจะเป็นกระเปาะสำหรับเก็บสะสม สเปอร์มได้มากและสร้างของเหลวมาผสมกับสเปอร์มให้มีการเจริญเต็มวัย รูปร่างสมบูรณ์ สะสมพลังงานเพียงพอ เพื่อใช้เคลื่อนตัวไปปฏิสนธิหลังการหลั่งน้ำเชื้อ
ค. ท่อนำน้ำเชื้อ( Vas deferens) เป็นท่อกล้ามเนื้อมีหน้าที่ส่งผ่านสเปอร์มที่โตเต็มวัย จากท่อเก็บน้ำเชื้อ( Epididymis)สู่ท่อหลั่งน้ำเชื้อ( Urethra)
ง. ต่อมเพศผู้( Accessory sex glands) ทำหน้าที่สร้างของเหลวส่วนใหญ่มาผสมกับสเปอร์มในขณะหลั่งน้ำเชื้อ ซึ่งของเหลวที่ผลิตนี้จะทำให้เกิดการกระตุ้นการเคลื่อนไหวของสเปอร์ม ( Sperm motility) ,เป็นแหล่งพลังงานและปกป้องสเปอร์มจากสารที่เป็นพิษต่อสเปอร์ม ประกอบด้วยต่อมเพศผู้ 4 ชุดคือ
1.Ampulla gland ทำหน้าที่ผลิตของเหลว(Seminal fluid)ผสมกับสเปอร์ม
2.Vasicular glandsทำหน้าที่ผลิตของเหลว( Seminal fluid) ส่วนใหญ่ ที่มีในน้ำเชื้อ(Semen)
3.Prostate gland ทำหน้าที่สร้างของเหลวที่มีฤทธิ์ป็นด่างสำหรับลดความเป็นกรดของของเหลวจากท่อเก็บน้ำเชื้อ (Epididymal fluid)ซึ่งมีผลทำให้สเปอร์มเกิดการเคลื่อนไหวได้อย่างเต็มที่เพื่อไปปฏิสนธิที่ท่อนำไข่( Oviduct )
4.Bulbo urethral glandของเหลวสำหรับล้าง ทำความสะอาดท่อหลั่งน้ำเชื้อ( Urethra) ก่อนหลั่งนำเชื้อจริง
จ. ท่อหลั่งน้ำเชื้อ( Urethra) และ ลึงค์ (Penis) เป็นอวัยวะที่ใช้ผสมพันธุ์ของม้าเพศผู้ มีลักษณะกลมยาวอยู่ระหว่างต้นขาใต้ท้อง จะยื่นยาวและแข็งตัวจากการคลั่งของเลือดในลึงค์จนแข็งตัวสามารถผสมพันธุ์กับเพศเมียที่เป็นสัดอยู่ได้ เกิดการกระตุ้นทางระบบประสาททำให้เกิดการขับดันน้ำเชื้อเข้าสู่ท่อหลั่ง( Urethra) แล้วผ่านออกทางUrethral orifice เข้าไปสู่ช่องคลอดและมดลูกของสัตว์เพศเมียต่อไป
5.ระบบต่อมไร้ท่อ
ต่อมไร้ท่อ(Endocrine gland) ทำหน้าที่ผลิตสารเคมีที่เรียกว่า ฮอร์โมน (hormone) ออกมาโดยตรง หรือออกมา ผ่านท่อน้ำเหลืองเข้าสู่กระแสโลหิต แล้วไปสู่อวัยวะที่ฮอร์โมนนั้นๆควบคุมอยู่ เรียกว่าอวัยวะเป้าหมาย(Target organ)
1.ต่อมไธรอยด์(Thyroid gland)
ต่อมไธรอยด์ มี2ก้อน อยู่ใกล้กระดูกอ่อน(Thyroid cartilage)ของกล่องเสียง และอยู่ข้างกล่องเสียงข้างละ 1ก้อน ต่อมไธรอยด์ผลิตฮอร์โมนชื่อ Thyroxin ซึ่งมีไอโอดีนเป็นส่วนประกอบสำคัญ
Thyroxin มีหน้าที่ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย ถ้าขาดไอโอดีนในสัตว์อายุน้อย สัตว์จะแคระแกรน ส่วนในสัตว์อายุมากจะทำให้อัตราการเปลี่ยนแปลงอาหารให้เป็นพลังงานจะลดลง มีอาการหลับใน ขนร่วง น้ำหนักตัวเพิ่มขึ้นเป็นต้น การขาดไอโอดีน จะทำให้เกิดอาการคอหอยพอก(Goitor)
2.ต่อมพาราไธรอยด์ (Parathyroid gland)
ต่อมพาราไธรอยด์ เป็นเล็กๆอยู่ในหรือใกล้กับต่อมไธรอยด์ มีข้างละ 2 ต่อม ฮอร์โมนที่ต่อมนี้ผลิต เรียกว่า ParaThormone มีหน้าที่ ช่วยให้ระดับแคลเซี่ยมในโลหิตคงที่อยู่เสมอ ถ้าตัดต่อมพาราไธรอยด์ ออกจะทำให้ ระดับแคลเซี่ยมในโลหิตและในปัสสาวะน้อยลง และเกิดอาการชักกระตุก
3.ต่อมปิตุอิตารี( Pituitary Gland) เป็นต่อมเล็กขนาดปลายนิ้วอยู่ภายใต้สมอง ผลิต
Growth hormone ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกาย
Thyrotropic hormone ควบคุมการทำงานของต่อมไธรอยด์
Adrenocorticotrophic hormone จะไปกระตุ้นให้ ต่อมหมวกไต(Adrenal cortex ) ทำหน้าที่ในการผลิต พวก Steroid และรวมทั้งฮอร์โมนทางเพศด้วย
Gonadotrophic hormone ควบคุมการเจริญเติบโตและการทำงานของอวัยวะสืบพันธุ์
Antidiuretic hormone หรือเรียกว่า Vasopressin มีหน้าที่ควบคุมการขับปัสสาวะ และการดูดน้ำบางส่วนกลับ ถ้าขาดฮอร์โมนชนิดนี้ สัตว์จะถ่ายปัสสาวะมาก
Oxytocin ควบคุมการหดตัวของกล้ามเนื้อมดลูกในระหว่างการคลอด ฮอร์โมนนี้จะทำให้กล้ามเนื้อมดลูกหดตัว เพื่อการขับให้ลูกอ่อนออกมาสู่ภายนอก
4.ต่อม อะดรีนัล (Adrenal gland)
ต่อมอะดรีนัล เป็นต่อมเล็กๆอยู่ข้างไต เนื้อเยื่อของต่อมนี้มี 2 ชั้น คือ ชั้นนอก Cortex และชั้นใน Medulla สารที่เนื้อเยื่อชั้นนอกของต่อมผลิต ได้แก่ พวก Steroids และฮอร์โมนที่ไปควบคุมการใช้ Glycogen จะผลิตฮอล์โมนออกมา 2 ชนิด คือ Epinephrine และ Norepinephrine
ผลของ Epinephrine ( adrenalin) ต่อร่างกาย
1.ทำให้ความดันโลหิตสูง ทำให้กล้ามเนื้อหลอดเลือดหดตัว
2.ไปเร่งให้ตับเปลี่ยนแป้ง Glycogen ให้เป็นน้ำตาล
3.ทำให้เหงื่อออกมาก น้ำลายข้น
4.ขยายม่านตา
บทที่ 3 ระบบไหลเวียนโลหิต
บทที่ 3
ระบบไหลเวียนโลหิต
อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการหมุนเวียนโลหิตและน้ำเหลือง ได้แก่ หัวใจ เส้นเลือด และเส้นน้ำเหลือง ระบบการไหลเวียนโลหิตจึงแบ่งออกเป็น ระบบหมุนเวียนของเลือด(Blood vascular system) และ ระบบน้ำเหลือง (Lymphatic system)
1. ระบบหมุนเวียนของเลือด(Blood vascular system) ระบบนี้มีหัวใจเป็นศูนย์กลางในการสูบฉีดโลหิตไปเลี้ยงร่างกาย เลือดออกจากหัวใจ ผ่านทางเส้นเลือดแดง(Arteries) ไปสู่ส่วนต่างๆของร่างกาย ซึ่งเส้นเลือดแดงนี้ จะแตกแขนงออกเป็นเส้นโลหิตฝอย(Capillaries) เข้าไปเลี้ยงภายในเนื้อเยื่อ ที่ซึ่งมีการแลกเปลี่ยนอาหาร ออกซิเจน และของเสียเช่นคาร์บอนไดออกไซด์ หลังจากนี้เลือดจะถูกดูดกลับสู่หัวใจผ่านทางเส้นเลือดดำ (Veins)
2.ระบบน้ำเหลือง (Lymphatic system)ระบบน้ำเหลืองนี้ ถือเป็นระบบสาขา หรือเป็นส่วนแยกของส่วนเส้นเลือดดำ (Venous part) ของระบบหมุนเวียนเลือด ซึ่งประกอบด้วยเส้นน้ำเหลืองและต่อมน้ำเหลือง
ระบบหมุนเวียนของเลือด(Blood vascular system) ในระบบหมุนเวียนเลือด แบ่งย่อยออกได้คือระบบหมุนเวียนเลือดในปอด (Pulmonary circulation) และ ระบบหมุนเวียนเลือดในร่างกาย (Systemic circulation)
1.ระบบหมุนเวียนเลือดในปอด(Pulmonary circulation)นับจากเลือดออกจากหัวใจห้องล่างขวา (Right ventricle)ผ่านทางเส้นเลือด(Pulmonary trunk)แยกไปยังปอดทั้ง 2 ข้าง ผ่านเส้นโลหิตฝอย (Capillaries)และรวบรวมกลับสู่ เส้นเลือด Pulmonary vein มายัง หัวใจห้องบนซ้าย (Left atrium)ซึ่งเลือดที่ผ่านการฟอกที่ปอดแล้วนี้ จะถูกส่งไปเลี้ยงทั่วร่างกายทางระบบหมุนเวียนเลือดในร่างกาย (Systemic circulation)ต่อไป
2.ระบบหมุนเวียนเลือดในร่างกาย (Systemic circulation)เลือดถูกขับออกจากหัวใจห้องล่างซ้าย (Left ventricle)ผ่านทางเส้นเลือด Aorta และแยกกันไปเลี้ยงทุกส่วนของร่างกาย แล้วส่งกลับคืนหัวใจห้องบนขวา (Right atrium)ผ่านทางเส้นเลือด Venacava ส่วนคำว่า Portal system นี้ใช้กับส่วนหนึ่งของระบบหมุนเวียน คือ Portal veinและแขนงย่อยของมันที่รับเลือดมาจากกระเพาะอาหาร ลำไส้ ตับอ่อน (Pancreas)และม้าม(Spleen) Portal veinจะผ่านเข้าตับและแตกแขนงอีกครั้งภายในตับ แล้วจึงรวมกันเป็น Hepatic veinเปิดเข้าสู่Posterior venacava แล้วจึงถึงหัวใจ
ท่อทางเดินโลหิต (Blood vessels) ท่อทางเดินโลหิตที่พบในร่างกายมีหลายอย่างและหลายขนาดดังนี้
1. เส้นเลือดแดง (Artery)
เป็นเส้นเลือดที่นำเลือดออกจากหัวใจ แขนงที่แยกออกไปมักจะทำมุมแหลมกับเส้นเลือดใหญ่เดิม และเส้นจะเล็กลงๆ ผนังของเส้นเลือดแดงประกอบด้วย 3 ชั้น
1.ชั้นนอก เป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่เหนียว(Fibrous connective tissue)และยืดหยุ่น(Elastic fiber)
2.ชั้นกลางประกอบด้วยเนื้อเยื่อยืดหยุ่น( Elastic fiber)และกล้ามเนื้อเรียบ ในเส้นเลือดขนาดกลาง ส่วนเส้นเลือดขนาดเล็กๆจะมีแต่กล้ามเนื้อเรียบเป็นส่วนใหญ่
3.ชั้นใน เป็นชั้นของเซลบุผนังด้านใน(Endothelial cells)
2. เส้นเลือดดำ (Veins)
เป็นเส้นเลือดที่นำเลือดเข้าสู่หัวใจ โดยทั่วๆไป มักอยู่คู่ไปกับเส้นเลือดแดง และมีขนาดโตกว่า แต่ผนังบางกว่า โครงสร้างของเส้นเลือดดำคล้ายกับของเส้นเลือดแดง เพียงแต่บางกว่าทำให้แฟบได้เมื่อเวลาไม่มีเลือดอยู่ ผนังชั้นกลางจะบางมาก และมี Fibrous tissue ธรรมดามากกว่า ส่วนชั้นในมี Elastic fiber น้อยกว่า และมีส่วนของลิ้นเรียกว่า Semilunar valvesโดยที่ขอบของลิ้นเส้นเลือดจะชี้มาทางหัวใจ ทำหน้าที่กั้นไม่ให้เลือดไหลย้อนกลับทางเดิม ลิ้นเส้นเลือดนี้พบได้มากที่เส้นเลือดดำของผิวหนังที่แขน ขา ยกเว้นที่เท้า และเส้นเลือดดำส่วนใหญ่ของอวัยวะภายใน ไม่มีลิ้นมากนักคือจะพบตรวที่เส้นเลือดนั้นเปิดเข้าสู่เส้นเลือดที่ใหญ่กว่า หรือพบที่เส้นเลือด 2 เส้นมาบรรจบกัน
ผนังของเส้นเลือดจะมีเส้นเลือดเล็กๆมาเลี้ยง เรียกว่า Vasa vasarum ซึ่งจะแทรกเข้าถึงชั้นกลางของเส้นเลือด ส่วนเส้นประสาทจะมาก่อรูปเป็นปมประสาท(Plexuses)รอบๆเส้นเลือดและมีเส้นใยประสาทเข้าไปถึงกล้ามเนื้อชั้นกลางเป็น Vasomotor nerves
3.เส้นเลือดฝอย(Capillaries) เป็นท่อทางเดินโลหิตที่มีขนาดเล็กที่สุด กระจายอยู่ในเนื้อเยื่อ มีทั้งหลอดโลหิตดำและแดง เป็นที่แลกเปลี่ยนสารอาหาร อากาศ ระหว่างโลหิตกับเนื้อเยื่อ
4.ท่อน้ำเหลือง (Lymph vessels) ท่อน้ำเลืองมีส่วนประกอบเหมือนเส้นเลือดดำ แต่มีลิ้นมากมายกว่า มีผลให้น้ำเหลืองไหลไปทางเดียว เมื่อน้ำเหลืองไหลผ่านท่อ จะมองเห็นจากภายนอกเป็นเม็ดๆอยู่เรียงกันไป ทั้งนี้ผนังท่อน้ำเหลืองตอนที่ไม่มีลิ้นกั้น จะป่องออกมาเนื่องจากปริมาณของน้ำเหลืองที่อยู่ภายใน การแตกแขนงของน้ำเหลืองเป็นไปโดยจำกัด ไม่เหมือนหลอดโลหิตซึ่งแตกแขนงกระจัดกระจายเข้าไปตามเนื้อเยื่อทั่วไป ตลอดทางของท่อน้ำเหลืองจะมีต่อมน้ำเหลือง(Lymph node)อยู่ขนาบข้างเป็นระยะๆไป ทำหน้าที่กรองน้ำเหลืองและเชื้อโรคที่มากับน้ำเหลืองที่ผ่านมา
ต่อมน้ำเหลือง (Lymph node) เป็นที่ผลิตเม็ดโลหิตขาว และเป็นที่กักเก็บวัตถุแปลกปลอมที่เข้าสู่กระแสน้ำเหลือง นอกจากนี้ยังเป็นที่ป้องกันอันตรายให้แก่ร่างกายอีกด้วย
โลหิต(Blood) ประกอบด้วยน้ำและของแข็ง ส่วนที่เป็นน้ำเรียกว่า น้ำโลหิต (Plasma) ส่วนที่เป็นของแข็งเรียกว่าเม็ดโลหิต (Corpuscles) ซึ่งลอยตัวกระจายอยู่ในน้ำโลหิต
โลหิตมีหน้าที่ ดังนี้คือ
1.นำอาหารที่ย่อยแล้วจากระบบย่อยอาหารไปสู่เนื้อเยื่อของร่างกาย
2.นำออกซิเจนจากปอดไปส๔เนื้อเยื่อ
3.นำคาร์บอนไดอ๊อกไซด์จากเนื้อเยื่อไปสู่ปอด
4.นำของเสียจากเนื้อเยื่อไปสู่ไต เพื่อให้ไตขับออก
5.นำฮอร์ดมนที่ต่อมไร้ท่อผลิตออกมา ไปสู่อวัยวะต่างๆของร่างกาย
6.ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย โดยนำความร้อนจากอวัยวะชั้นลึกขึ้นมาสู่ผิวของร่างกาย
7.รักษาระดับน้ำของร่างกาย
8.รักษาความเป็นกรด-ด่างของเนื้อเยื่อ และของเหลวอื่นๆของร่างกาย
9.สามารถแข็งตัวได้เมื่อเกิดบาดแผลฉีกขาด เป็นการป้องกันมิให้เสียโลหิตมาก
10.มีภูมิต้านทานโรค (Antibodies)
เม็ดโลหิต (Blood corpuscles)
1.เม็ดโลหิตแดงเป็นแผ่นกลมค่อนข้างบาง เว้าเข้าทั้ง 2 ข้าง ขอบกลมหนา ตรงกลางบางไม่มีนิวเคลียส ไขกระดูกสีแดงเป็นผู้ผลิตเม็ดโลหิตแดง ภายในเม็ดโลหิตแดงมีสารประกอบโปรตีนชนิดหนึ่ง มีธาตุเหล็กเกาะอยู่ สารชนิดนี้เรียกว่า เฮโมโกลบิน (Hemoglobin) เป็นสารที่ทำให้เม็ดโลหิตมีสีแดง สารนี้ทำหน้าที่ขนอ๊อกซิเจนจากปอด ไปสู่เนื้อเยื่อ และรับคาร์บอนไดออกไซด์จากเนื้อเยื่อมาสุ่ปอดเพื่อให้ปอดทำหน้าที่ในการขจัดออกจากร่างกาย
2.เม็ดโลหิตขาว จะทำหน้าที่ป้องกันและต่อต้านจุลินทรีย์ต่างๆ ที่ทำให้เกิดโรคขึ้นแก่ร่างกาย เม็ดโลหิตขาวแบ่งออกเป็นพวกใหญ่ๆได้ 2 พวก คือ
2.1พวกที่มีเม็ดเล็กๆอยู่ในเวล (Granulocytes)
2.1.1นิวโทรฟิล(Neutrophil) เม็ดโลหิตขาวชนิดนี้ ทำหน้าที่ทำลายเชื้อแบคทีเรีย โดยเฉพาะพวกเชื้อหนองที่เข้าสู่ร่างกาย
2.1.2อีโอซิโนฟิล(Eosinophil) เม็ดเล็กๆในเซลติดสีแดง เซลล์ชนิดนี้มีน้อยมาก จะเพิ่มจำนวนมากขึ้นในสัตว์ที่มีพยาธิ
2.1.3เบโซฟิล(Basophil) เม็ดเล็กๆในเซลล์ติดสีน้ำเงิน มีจำนวนน้อยมากเหมือนกัน หน้าที่ยังไม่ทราบแน่ชัด
2.2พวกที่ไม่มีเม็ดเล็กๆอยู่ในเซลล์(Agranulocytes)
2.2.1โมโนไซท์(Monocytes) ทำหน้าที่กลืนกินแบคทีเรียและสิ่งแปลกปลอม รวมทั้งเม็ดโลหิตที่แก่แล้วด้วย
2.2.2ลิมโฟไซท์(Lymphocytes)มีหน้าที่สร้างภูมิคุ้มกันโรคให้แก่ร่างกาย
3.เกร็ดโลหิต(Blood platelets) เกร็ดโลหิตทำหน้าที่ช่วยให้โลหิตแข็งตัวที่ปากบาดแผล
น้ำโลหิต(Plasma) น้ำโลหิตเป็นส่วนของเหลวของโลหิต มีน้ำเป็นส่วนประกอบถึง 90เปอร์เซ็นต์ สารประกอบอินทรีย์ 9เปอร์เซ็นต์ เกลือ 1 เปอร์เซ็นต์ ในจำนวนของแข็งที่เป็นส่วนประกอบของน้ำโลหิตนี้ 4ใน 5 เป็น Fibrinogen , Nucleoprotein , Albumin , Globulin
ซีรั่ม (Serum) เกิดขึ้นเมื่อโลหิตแข็งตัว แล้วหดตัว ทำให้ซีรั่มซึมออกมา แตกต่างจากน้ำโลหิต (Plasma) ตรงที่ไม่มี ไฟบริน(Fibrin)
หัวใจ
หัวใจเป็นกล้ามเนื้อกลวง รูปดอกบัวตูม อยู่ในช่องอก เคลื่อนไหวเป็นอิสระอยู่ภายในเยื่อหุ้มหัวใจ(Pericardium)เป็นอวัยวะที่เป็นศูนย์กลางของระบบหมุนเวียนโลหิต ทำหน้าที่ในการสูบฉีดโลหิต ภายในหัวใจถูกกั้นโดยผนัง (Septum) และลิ้น (Valves) ทำให้แบ่งออกเป็น 4 ห้อง แบ่งเป็นวีกซ้าย และซีกขวาโดยมีผนังกล้ามเนื้อกั้น แต่ละซีกของหัวใจมีลิ้นหัวใจกั้นกลาง ทำให้เกิดเป็นห้องบนและห้องล่าง ห้องบนขวามีหน้าที่รับโลหิตจากท่อทางเดินโลหิตดำ ห้องล่างขวามีหน้าที่รับโลหิตที่ไหลลงมาจากห้องบนขวาและฉีดโลหิตออกไปเข้าสู่ปอด หลังจากโลหิตดำได้รับการฟอกเลือดที่ถุงลมฝอยของปอดเป็นโลหิตแดงแล้วจะกลับสู่หัวใจห้องบนซ้าย แล้วไหลลงห้องล่างซ้ายสูบฉีดออกไปตามท่อทางเดินโลหิตไปสู่อวัยวะต่างๆทั่วร่างกาย
ระบบไหลเวียนโลหิต
อวัยวะที่เกี่ยวข้องกับการหมุนเวียนโลหิตและน้ำเหลือง ได้แก่ หัวใจ เส้นเลือด และเส้นน้ำเหลือง ระบบการไหลเวียนโลหิตจึงแบ่งออกเป็น ระบบหมุนเวียนของเลือด(Blood vascular system) และ ระบบน้ำเหลือง (Lymphatic system)
1. ระบบหมุนเวียนของเลือด(Blood vascular system) ระบบนี้มีหัวใจเป็นศูนย์กลางในการสูบฉีดโลหิตไปเลี้ยงร่างกาย เลือดออกจากหัวใจ ผ่านทางเส้นเลือดแดง(Arteries) ไปสู่ส่วนต่างๆของร่างกาย ซึ่งเส้นเลือดแดงนี้ จะแตกแขนงออกเป็นเส้นโลหิตฝอย(Capillaries) เข้าไปเลี้ยงภายในเนื้อเยื่อ ที่ซึ่งมีการแลกเปลี่ยนอาหาร ออกซิเจน และของเสียเช่นคาร์บอนไดออกไซด์ หลังจากนี้เลือดจะถูกดูดกลับสู่หัวใจผ่านทางเส้นเลือดดำ (Veins)
2.ระบบน้ำเหลือง (Lymphatic system)ระบบน้ำเหลืองนี้ ถือเป็นระบบสาขา หรือเป็นส่วนแยกของส่วนเส้นเลือดดำ (Venous part) ของระบบหมุนเวียนเลือด ซึ่งประกอบด้วยเส้นน้ำเหลืองและต่อมน้ำเหลือง
ระบบหมุนเวียนของเลือด(Blood vascular system) ในระบบหมุนเวียนเลือด แบ่งย่อยออกได้คือระบบหมุนเวียนเลือดในปอด (Pulmonary circulation) และ ระบบหมุนเวียนเลือดในร่างกาย (Systemic circulation)
1.ระบบหมุนเวียนเลือดในปอด(Pulmonary circulation)นับจากเลือดออกจากหัวใจห้องล่างขวา (Right ventricle)ผ่านทางเส้นเลือด(Pulmonary trunk)แยกไปยังปอดทั้ง 2 ข้าง ผ่านเส้นโลหิตฝอย (Capillaries)และรวบรวมกลับสู่ เส้นเลือด Pulmonary vein มายัง หัวใจห้องบนซ้าย (Left atrium)ซึ่งเลือดที่ผ่านการฟอกที่ปอดแล้วนี้ จะถูกส่งไปเลี้ยงทั่วร่างกายทางระบบหมุนเวียนเลือดในร่างกาย (Systemic circulation)ต่อไป
2.ระบบหมุนเวียนเลือดในร่างกาย (Systemic circulation)เลือดถูกขับออกจากหัวใจห้องล่างซ้าย (Left ventricle)ผ่านทางเส้นเลือด Aorta และแยกกันไปเลี้ยงทุกส่วนของร่างกาย แล้วส่งกลับคืนหัวใจห้องบนขวา (Right atrium)ผ่านทางเส้นเลือด Venacava ส่วนคำว่า Portal system นี้ใช้กับส่วนหนึ่งของระบบหมุนเวียน คือ Portal veinและแขนงย่อยของมันที่รับเลือดมาจากกระเพาะอาหาร ลำไส้ ตับอ่อน (Pancreas)และม้าม(Spleen) Portal veinจะผ่านเข้าตับและแตกแขนงอีกครั้งภายในตับ แล้วจึงรวมกันเป็น Hepatic veinเปิดเข้าสู่Posterior venacava แล้วจึงถึงหัวใจ
ท่อทางเดินโลหิต (Blood vessels) ท่อทางเดินโลหิตที่พบในร่างกายมีหลายอย่างและหลายขนาดดังนี้
1. เส้นเลือดแดง (Artery)
เป็นเส้นเลือดที่นำเลือดออกจากหัวใจ แขนงที่แยกออกไปมักจะทำมุมแหลมกับเส้นเลือดใหญ่เดิม และเส้นจะเล็กลงๆ ผนังของเส้นเลือดแดงประกอบด้วย 3 ชั้น
1.ชั้นนอก เป็นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันที่เหนียว(Fibrous connective tissue)และยืดหยุ่น(Elastic fiber)
2.ชั้นกลางประกอบด้วยเนื้อเยื่อยืดหยุ่น( Elastic fiber)และกล้ามเนื้อเรียบ ในเส้นเลือดขนาดกลาง ส่วนเส้นเลือดขนาดเล็กๆจะมีแต่กล้ามเนื้อเรียบเป็นส่วนใหญ่
3.ชั้นใน เป็นชั้นของเซลบุผนังด้านใน(Endothelial cells)
2. เส้นเลือดดำ (Veins)
เป็นเส้นเลือดที่นำเลือดเข้าสู่หัวใจ โดยทั่วๆไป มักอยู่คู่ไปกับเส้นเลือดแดง และมีขนาดโตกว่า แต่ผนังบางกว่า โครงสร้างของเส้นเลือดดำคล้ายกับของเส้นเลือดแดง เพียงแต่บางกว่าทำให้แฟบได้เมื่อเวลาไม่มีเลือดอยู่ ผนังชั้นกลางจะบางมาก และมี Fibrous tissue ธรรมดามากกว่า ส่วนชั้นในมี Elastic fiber น้อยกว่า และมีส่วนของลิ้นเรียกว่า Semilunar valvesโดยที่ขอบของลิ้นเส้นเลือดจะชี้มาทางหัวใจ ทำหน้าที่กั้นไม่ให้เลือดไหลย้อนกลับทางเดิม ลิ้นเส้นเลือดนี้พบได้มากที่เส้นเลือดดำของผิวหนังที่แขน ขา ยกเว้นที่เท้า และเส้นเลือดดำส่วนใหญ่ของอวัยวะภายใน ไม่มีลิ้นมากนักคือจะพบตรวที่เส้นเลือดนั้นเปิดเข้าสู่เส้นเลือดที่ใหญ่กว่า หรือพบที่เส้นเลือด 2 เส้นมาบรรจบกัน
ผนังของเส้นเลือดจะมีเส้นเลือดเล็กๆมาเลี้ยง เรียกว่า Vasa vasarum ซึ่งจะแทรกเข้าถึงชั้นกลางของเส้นเลือด ส่วนเส้นประสาทจะมาก่อรูปเป็นปมประสาท(Plexuses)รอบๆเส้นเลือดและมีเส้นใยประสาทเข้าไปถึงกล้ามเนื้อชั้นกลางเป็น Vasomotor nerves
3.เส้นเลือดฝอย(Capillaries) เป็นท่อทางเดินโลหิตที่มีขนาดเล็กที่สุด กระจายอยู่ในเนื้อเยื่อ มีทั้งหลอดโลหิตดำและแดง เป็นที่แลกเปลี่ยนสารอาหาร อากาศ ระหว่างโลหิตกับเนื้อเยื่อ
4.ท่อน้ำเหลือง (Lymph vessels) ท่อน้ำเลืองมีส่วนประกอบเหมือนเส้นเลือดดำ แต่มีลิ้นมากมายกว่า มีผลให้น้ำเหลืองไหลไปทางเดียว เมื่อน้ำเหลืองไหลผ่านท่อ จะมองเห็นจากภายนอกเป็นเม็ดๆอยู่เรียงกันไป ทั้งนี้ผนังท่อน้ำเหลืองตอนที่ไม่มีลิ้นกั้น จะป่องออกมาเนื่องจากปริมาณของน้ำเหลืองที่อยู่ภายใน การแตกแขนงของน้ำเหลืองเป็นไปโดยจำกัด ไม่เหมือนหลอดโลหิตซึ่งแตกแขนงกระจัดกระจายเข้าไปตามเนื้อเยื่อทั่วไป ตลอดทางของท่อน้ำเหลืองจะมีต่อมน้ำเหลือง(Lymph node)อยู่ขนาบข้างเป็นระยะๆไป ทำหน้าที่กรองน้ำเหลืองและเชื้อโรคที่มากับน้ำเหลืองที่ผ่านมา
ต่อมน้ำเหลือง (Lymph node) เป็นที่ผลิตเม็ดโลหิตขาว และเป็นที่กักเก็บวัตถุแปลกปลอมที่เข้าสู่กระแสน้ำเหลือง นอกจากนี้ยังเป็นที่ป้องกันอันตรายให้แก่ร่างกายอีกด้วย
โลหิต(Blood) ประกอบด้วยน้ำและของแข็ง ส่วนที่เป็นน้ำเรียกว่า น้ำโลหิต (Plasma) ส่วนที่เป็นของแข็งเรียกว่าเม็ดโลหิต (Corpuscles) ซึ่งลอยตัวกระจายอยู่ในน้ำโลหิต
โลหิตมีหน้าที่ ดังนี้คือ
1.นำอาหารที่ย่อยแล้วจากระบบย่อยอาหารไปสู่เนื้อเยื่อของร่างกาย
2.นำออกซิเจนจากปอดไปส๔เนื้อเยื่อ
3.นำคาร์บอนไดอ๊อกไซด์จากเนื้อเยื่อไปสู่ปอด
4.นำของเสียจากเนื้อเยื่อไปสู่ไต เพื่อให้ไตขับออก
5.นำฮอร์ดมนที่ต่อมไร้ท่อผลิตออกมา ไปสู่อวัยวะต่างๆของร่างกาย
6.ควบคุมอุณหภูมิของร่างกาย โดยนำความร้อนจากอวัยวะชั้นลึกขึ้นมาสู่ผิวของร่างกาย
7.รักษาระดับน้ำของร่างกาย
8.รักษาความเป็นกรด-ด่างของเนื้อเยื่อ และของเหลวอื่นๆของร่างกาย
9.สามารถแข็งตัวได้เมื่อเกิดบาดแผลฉีกขาด เป็นการป้องกันมิให้เสียโลหิตมาก
10.มีภูมิต้านทานโรค (Antibodies)
เม็ดโลหิต (Blood corpuscles)
1.เม็ดโลหิตแดงเป็นแผ่นกลมค่อนข้างบาง เว้าเข้าทั้ง 2 ข้าง ขอบกลมหนา ตรงกลางบางไม่มีนิวเคลียส ไขกระดูกสีแดงเป็นผู้ผลิตเม็ดโลหิตแดง ภายในเม็ดโลหิตแดงมีสารประกอบโปรตีนชนิดหนึ่ง มีธาตุเหล็กเกาะอยู่ สารชนิดนี้เรียกว่า เฮโมโกลบิน (Hemoglobin) เป็นสารที่ทำให้เม็ดโลหิตมีสีแดง สารนี้ทำหน้าที่ขนอ๊อกซิเจนจากปอด ไปสู่เนื้อเยื่อ และรับคาร์บอนไดออกไซด์จากเนื้อเยื่อมาสุ่ปอดเพื่อให้ปอดทำหน้าที่ในการขจัดออกจากร่างกาย
2.เม็ดโลหิตขาว จะทำหน้าที่ป้องกันและต่อต้านจุลินทรีย์ต่างๆ ที่ทำให้เกิดโรคขึ้นแก่ร่างกาย เม็ดโลหิตขาวแบ่งออกเป็นพวกใหญ่ๆได้ 2 พวก คือ
2.1พวกที่มีเม็ดเล็กๆอยู่ในเวล (Granulocytes)
2.1.1นิวโทรฟิล(Neutrophil) เม็ดโลหิตขาวชนิดนี้ ทำหน้าที่ทำลายเชื้อแบคทีเรีย โดยเฉพาะพวกเชื้อหนองที่เข้าสู่ร่างกาย
2.1.2อีโอซิโนฟิล(Eosinophil) เม็ดเล็กๆในเซลติดสีแดง เซลล์ชนิดนี้มีน้อยมาก จะเพิ่มจำนวนมากขึ้นในสัตว์ที่มีพยาธิ
2.1.3เบโซฟิล(Basophil) เม็ดเล็กๆในเซลล์ติดสีน้ำเงิน มีจำนวนน้อยมากเหมือนกัน หน้าที่ยังไม่ทราบแน่ชัด
2.2พวกที่ไม่มีเม็ดเล็กๆอยู่ในเซลล์(Agranulocytes)
2.2.1โมโนไซท์(Monocytes) ทำหน้าที่กลืนกินแบคทีเรียและสิ่งแปลกปลอม รวมทั้งเม็ดโลหิตที่แก่แล้วด้วย
2.2.2ลิมโฟไซท์(Lymphocytes)มีหน้าที่สร้างภูมิคุ้มกันโรคให้แก่ร่างกาย
3.เกร็ดโลหิต(Blood platelets) เกร็ดโลหิตทำหน้าที่ช่วยให้โลหิตแข็งตัวที่ปากบาดแผล
น้ำโลหิต(Plasma) น้ำโลหิตเป็นส่วนของเหลวของโลหิต มีน้ำเป็นส่วนประกอบถึง 90เปอร์เซ็นต์ สารประกอบอินทรีย์ 9เปอร์เซ็นต์ เกลือ 1 เปอร์เซ็นต์ ในจำนวนของแข็งที่เป็นส่วนประกอบของน้ำโลหิตนี้ 4ใน 5 เป็น Fibrinogen , Nucleoprotein , Albumin , Globulin
ซีรั่ม (Serum) เกิดขึ้นเมื่อโลหิตแข็งตัว แล้วหดตัว ทำให้ซีรั่มซึมออกมา แตกต่างจากน้ำโลหิต (Plasma) ตรงที่ไม่มี ไฟบริน(Fibrin)
หัวใจ
หัวใจเป็นกล้ามเนื้อกลวง รูปดอกบัวตูม อยู่ในช่องอก เคลื่อนไหวเป็นอิสระอยู่ภายในเยื่อหุ้มหัวใจ(Pericardium)เป็นอวัยวะที่เป็นศูนย์กลางของระบบหมุนเวียนโลหิต ทำหน้าที่ในการสูบฉีดโลหิต ภายในหัวใจถูกกั้นโดยผนัง (Septum) และลิ้น (Valves) ทำให้แบ่งออกเป็น 4 ห้อง แบ่งเป็นวีกซ้าย และซีกขวาโดยมีผนังกล้ามเนื้อกั้น แต่ละซีกของหัวใจมีลิ้นหัวใจกั้นกลาง ทำให้เกิดเป็นห้องบนและห้องล่าง ห้องบนขวามีหน้าที่รับโลหิตจากท่อทางเดินโลหิตดำ ห้องล่างขวามีหน้าที่รับโลหิตที่ไหลลงมาจากห้องบนขวาและฉีดโลหิตออกไปเข้าสู่ปอด หลังจากโลหิตดำได้รับการฟอกเลือดที่ถุงลมฝอยของปอดเป็นโลหิตแดงแล้วจะกลับสู่หัวใจห้องบนซ้าย แล้วไหลลงห้องล่างซ้ายสูบฉีดออกไปตามท่อทางเดินโลหิตไปสู่อวัยวะต่างๆทั่วร่างกาย
บทที่ 2 ระบบกล้ามเนื้อ
บทที่ 2
ระบบกล้ามเนื้อ
สัตว์จำเป็นต้องมีการเคลื่อนไหวตัวเอง และมีท่าทางในลักษณะต่างๆ เพื่อหาอาหารและหนีภัย รวมทั้งเพื่อการดำรงอยู่ของชีวิต โดยใช้กล้ามเนื้อเป็นอวัยวะประกอบในการเคลื่อนไหวและช่วยเคลื่อนไหวร่างกาย ทำงานร่วมกับกระดูก ซึ่งเคลื่อนไหวตรงบริเวณรอยต่อหรือข้อต่อของกระดูกแต่ละท่อน กล้ามเนื้อเป็นอวัยวะหรือเนื้อเยื่อที่ทำหน้าที่โดยเฉพาะ โดยใช้พลังงานที่ได้จากการเปลี่ยนพลังงานทางเคมี(Chemical energy) ไปใช้ทำงานของกล้ามเนื้อ(Mechanical work) หน้าที่ของกล้ามเนื้อส่วนใหญ่เป็นอวัยวะที่ตอบสนองหรือคอยปรับตัวเองของร่างกาย เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม เพื่อรักษาท่าทางหรือต้านต่อแรงดึงดูดของโลกซึ่งถือว่าเป็นหน้าที่ที่สำคัญ นอกจากนี้ยังทำหน้าที่เกี่ยวกับการมีชีวิตอยู่ของร่างกาย เช่นการหดตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ (Contraction of the heart), การหดตัวของเส้นโลหิต( contraction of blood vessels),การหายใจ(Breathing)และการเคลื่อนไหวของลำไส้(Peristalsis of the intestine)ซึ่งทั้งหมดที่กล่าวนี้ ขึ้นอยู่กับการทำงานของกล้ามเนื้อทั้งสิ้น (Activity of the muscles)
ชนิดของกล้ามเนื้อ
กล้ามเนื้อของร่างกายแบ่งออกอย่างกว้างๆเป็น 3 ชนิดโดยถือเอาความแตกต่างในลักษณะทางโครงสร้างละเอียดขนาดเล็ก(Histology) ,ตำแหน่งทางกายวิภาค (Anatomy) และหน้าที่(Physiology)ตลอดจนการมีเส้นประสาทมาควบคุม(Neurology)
1.กล้ามเนื้อเรียบ(Smooth muscleหรือ Visceral,Unstriated หรือInvoluntary muscle) ลักษณะกล้ามเนื้อไม่มีลายตามแนวขวาง มีนิวเคลียส(Nucleus)อันเดียวในเซลหนึ่งและอยู่ตรงกลางเซล กล้ามเนื้อชนิดนี้พบได้ที่ผนังลำไส้( Wall of intestine หรือ Visceral organs) โดยเฉพาะในระบบขับปัสสาวะและระบบสืบพันธุ์(Urogenital system),ระบบย่อยอาหาร(Digestive system),ระบบหายใจ(Respiratory system),ระบบเส้นเลือด(Vascular system)และตา(Eyes)ซึ่งได้รับประสาทพวกระบบประสาทอัตโนมัติ(Autonomic nervous system)มาควบคุมและทำงานเองได้
2.กล้ามเนื้อหัวใจ(Cardiac muscle) เป็นกล้ามเนื้อประเภทนอกเหนืออำนาจจิตใจ(Involuntary muscle)เช่นเดียวกับกล้ามเนื้อเรียบ มีเส้นประสาทพวกระบบประสาทอัตโนมัติ(Autonomic nervous system) มาควบคุมเซลมีนิวเคลียส(Nucleus)อันเดียว ทำงานได้เองโดยอัตโนมัติ แต่ละเซลของกล้ามเนื้อนี้จะแยกกันโดย Intercalated discs
3.กล้ามเนื้อลาย(Skeletal muscleหรือ Voluntary striated muscle หรือSomatic muscle) เซลของกล้ามเนื้อชนิดนี้มีนิวเคลียส(Nucleus)หลายอัน มีลายกล้ามเนื้อตามขวาง(Cross striation) เป็นกล้ามเนื้อที่เกาะกับกระดูก โดยการเกาะระหว่างกระดูกท่อนหนึ่งกับกระดูกอีกท่อนหนึ่ง ทำให้เกิดจุดเกาะ(Origin)และจุดยึด(Insertion)ขึ้น ทำให้ร่างกายสามารถเคลื่อนไหวได้ โดยได้รับประสาทประเภทโซมาติก (Somatic nerves) มาควบคุม
ลักษณะโครงสร้างของกล้ามเนื้อลาย(Structural properties of Skeletal muscles)
เอ็น(Tendons) กล้ามเนื้อลายก่อนจะไปยึดกับกระดูก จะต้องมีเอ็น มายึดเกาะกับกระดูกเสียก่อนแล้วกล้ามเนื้อจึงจะมายึดกับเอ็นอีกครั้งหนึ่ง เอ็นนี้ประกอบด้วยเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน(Connective tissue) ที่เหนียว แน่น และเ)นชนิดที่ไม่ยืดและหดตัวได้(Inelastic)
คาน(Lever)เนื่องจาก การจับกันของกล้ามเนื้อระหว่างกระดูกสองท่อนที่ต่อกัน เมื่อกล้ามเนื้อลายหดตัวจะเกิดการเคลื่อนไหวของกระดูกท่อนหนึ่งท่อนใดหรือทั้งสองท่อน ซึ่งมักเรียกจุดที่กล้ามเนื้อ หรือเอ็น ที่มายึดเกาะกับกระดูกที่เคลื่อนไหวได้น้อยว่า จุดเกาะ(Origin)และเรียกจุดที่กล้ามเนื้อหรือเอ็นมายึดกับกระดูกที่เคลื่อนไหวได้มากว่าจุดยึด(Insertion)เช่นกล้ามเนื้อ Bicepsซึ่งจุดเกาะอยู่ที่กระดูกไหล่(Scapular)จุดยึดอยู่ที่กระดูกRadiusเป็นต้นซึ่งกระดูกซี่โครงก็ทำหน้าที่เหมือนกับคานของกล้ามเนื้อเช่นกัน
กล้ามเนื้อ(Muscles) กล้ามเนื้อลายประกอบขึ้นจากเซลกล้ามเนื้อหรือใยกล้ามเนื้อ( Muscle fiber) ที่มีลักษณะเป็นMyofibrilมากมาย เรียงตัวแน่นตามยาวของเซล(Elongated cylindrical cells) เซลกล้ามเนื้อหรือใยกล้ามเนื้อ(Muscle fiber)จะรวมกันเป็นมัดกล้ามเนื้อเล็ก(Bundlesหรือ Fasiculi)ล้อมรอบด้วยแผ่นเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน(Connective tissue sheathsหรือPerimysium) และมัดกล้ามเนื้อเล็กๆจะรวมกันเป็นมัดกล้ามเนื้อใหญ่ โดยมีแผ่นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันมาหุ้ม (Epimysium)อีกชั้นหนึ่ง
ในสภาพปกติกล้ามเนื้อลายนี้จะมีเส้นประสาท(Motor nerve)มาควบคุม ใยกล้ามเนื้อจะถูกกระแสประสาท( Nerve impulse)มากระตุ้นที่ ปลายประสาท(Motor end plate)โดยผ่าน Acetylcholineสู่ใยกล้ามเนื้อทำให้กล้ามเนื้อมีการหดตัว และมีสารอีกอย่างหนึ่งคือ Cholinesteraseซึ่งเป็น เอ็นไซม์ไปทำลายAcethylcholineอีกทีหนึ่ง ทำให้ใยกล้ามเนื้อคลายตัว ทำให้กล้ามเนื้อทำงานได้ปกติ
ระบบกล้ามเนื้อ
สัตว์จำเป็นต้องมีการเคลื่อนไหวตัวเอง และมีท่าทางในลักษณะต่างๆ เพื่อหาอาหารและหนีภัย รวมทั้งเพื่อการดำรงอยู่ของชีวิต โดยใช้กล้ามเนื้อเป็นอวัยวะประกอบในการเคลื่อนไหวและช่วยเคลื่อนไหวร่างกาย ทำงานร่วมกับกระดูก ซึ่งเคลื่อนไหวตรงบริเวณรอยต่อหรือข้อต่อของกระดูกแต่ละท่อน กล้ามเนื้อเป็นอวัยวะหรือเนื้อเยื่อที่ทำหน้าที่โดยเฉพาะ โดยใช้พลังงานที่ได้จากการเปลี่ยนพลังงานทางเคมี(Chemical energy) ไปใช้ทำงานของกล้ามเนื้อ(Mechanical work) หน้าที่ของกล้ามเนื้อส่วนใหญ่เป็นอวัยวะที่ตอบสนองหรือคอยปรับตัวเองของร่างกาย เมื่อมีการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม เพื่อรักษาท่าทางหรือต้านต่อแรงดึงดูดของโลกซึ่งถือว่าเป็นหน้าที่ที่สำคัญ นอกจากนี้ยังทำหน้าที่เกี่ยวกับการมีชีวิตอยู่ของร่างกาย เช่นการหดตัวของกล้ามเนื้อหัวใจ (Contraction of the heart), การหดตัวของเส้นโลหิต( contraction of blood vessels),การหายใจ(Breathing)และการเคลื่อนไหวของลำไส้(Peristalsis of the intestine)ซึ่งทั้งหมดที่กล่าวนี้ ขึ้นอยู่กับการทำงานของกล้ามเนื้อทั้งสิ้น (Activity of the muscles)
ชนิดของกล้ามเนื้อ
กล้ามเนื้อของร่างกายแบ่งออกอย่างกว้างๆเป็น 3 ชนิดโดยถือเอาความแตกต่างในลักษณะทางโครงสร้างละเอียดขนาดเล็ก(Histology) ,ตำแหน่งทางกายวิภาค (Anatomy) และหน้าที่(Physiology)ตลอดจนการมีเส้นประสาทมาควบคุม(Neurology)
1.กล้ามเนื้อเรียบ(Smooth muscleหรือ Visceral,Unstriated หรือInvoluntary muscle) ลักษณะกล้ามเนื้อไม่มีลายตามแนวขวาง มีนิวเคลียส(Nucleus)อันเดียวในเซลหนึ่งและอยู่ตรงกลางเซล กล้ามเนื้อชนิดนี้พบได้ที่ผนังลำไส้( Wall of intestine หรือ Visceral organs) โดยเฉพาะในระบบขับปัสสาวะและระบบสืบพันธุ์(Urogenital system),ระบบย่อยอาหาร(Digestive system),ระบบหายใจ(Respiratory system),ระบบเส้นเลือด(Vascular system)และตา(Eyes)ซึ่งได้รับประสาทพวกระบบประสาทอัตโนมัติ(Autonomic nervous system)มาควบคุมและทำงานเองได้
2.กล้ามเนื้อหัวใจ(Cardiac muscle) เป็นกล้ามเนื้อประเภทนอกเหนืออำนาจจิตใจ(Involuntary muscle)เช่นเดียวกับกล้ามเนื้อเรียบ มีเส้นประสาทพวกระบบประสาทอัตโนมัติ(Autonomic nervous system) มาควบคุมเซลมีนิวเคลียส(Nucleus)อันเดียว ทำงานได้เองโดยอัตโนมัติ แต่ละเซลของกล้ามเนื้อนี้จะแยกกันโดย Intercalated discs
3.กล้ามเนื้อลาย(Skeletal muscleหรือ Voluntary striated muscle หรือSomatic muscle) เซลของกล้ามเนื้อชนิดนี้มีนิวเคลียส(Nucleus)หลายอัน มีลายกล้ามเนื้อตามขวาง(Cross striation) เป็นกล้ามเนื้อที่เกาะกับกระดูก โดยการเกาะระหว่างกระดูกท่อนหนึ่งกับกระดูกอีกท่อนหนึ่ง ทำให้เกิดจุดเกาะ(Origin)และจุดยึด(Insertion)ขึ้น ทำให้ร่างกายสามารถเคลื่อนไหวได้ โดยได้รับประสาทประเภทโซมาติก (Somatic nerves) มาควบคุม
ลักษณะโครงสร้างของกล้ามเนื้อลาย(Structural properties of Skeletal muscles)
เอ็น(Tendons) กล้ามเนื้อลายก่อนจะไปยึดกับกระดูก จะต้องมีเอ็น มายึดเกาะกับกระดูกเสียก่อนแล้วกล้ามเนื้อจึงจะมายึดกับเอ็นอีกครั้งหนึ่ง เอ็นนี้ประกอบด้วยเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน(Connective tissue) ที่เหนียว แน่น และเ)นชนิดที่ไม่ยืดและหดตัวได้(Inelastic)
คาน(Lever)เนื่องจาก การจับกันของกล้ามเนื้อระหว่างกระดูกสองท่อนที่ต่อกัน เมื่อกล้ามเนื้อลายหดตัวจะเกิดการเคลื่อนไหวของกระดูกท่อนหนึ่งท่อนใดหรือทั้งสองท่อน ซึ่งมักเรียกจุดที่กล้ามเนื้อ หรือเอ็น ที่มายึดเกาะกับกระดูกที่เคลื่อนไหวได้น้อยว่า จุดเกาะ(Origin)และเรียกจุดที่กล้ามเนื้อหรือเอ็นมายึดกับกระดูกที่เคลื่อนไหวได้มากว่าจุดยึด(Insertion)เช่นกล้ามเนื้อ Bicepsซึ่งจุดเกาะอยู่ที่กระดูกไหล่(Scapular)จุดยึดอยู่ที่กระดูกRadiusเป็นต้นซึ่งกระดูกซี่โครงก็ทำหน้าที่เหมือนกับคานของกล้ามเนื้อเช่นกัน
กล้ามเนื้อ(Muscles) กล้ามเนื้อลายประกอบขึ้นจากเซลกล้ามเนื้อหรือใยกล้ามเนื้อ( Muscle fiber) ที่มีลักษณะเป็นMyofibrilมากมาย เรียงตัวแน่นตามยาวของเซล(Elongated cylindrical cells) เซลกล้ามเนื้อหรือใยกล้ามเนื้อ(Muscle fiber)จะรวมกันเป็นมัดกล้ามเนื้อเล็ก(Bundlesหรือ Fasiculi)ล้อมรอบด้วยแผ่นเนื้อเยื่อเกี่ยวพัน(Connective tissue sheathsหรือPerimysium) และมัดกล้ามเนื้อเล็กๆจะรวมกันเป็นมัดกล้ามเนื้อใหญ่ โดยมีแผ่นเนื้อเยื่อเกี่ยวพันมาหุ้ม (Epimysium)อีกชั้นหนึ่ง
ในสภาพปกติกล้ามเนื้อลายนี้จะมีเส้นประสาท(Motor nerve)มาควบคุม ใยกล้ามเนื้อจะถูกกระแสประสาท( Nerve impulse)มากระตุ้นที่ ปลายประสาท(Motor end plate)โดยผ่าน Acetylcholineสู่ใยกล้ามเนื้อทำให้กล้ามเนื้อมีการหดตัว และมีสารอีกอย่างหนึ่งคือ Cholinesteraseซึ่งเป็น เอ็นไซม์ไปทำลายAcethylcholineอีกทีหนึ่ง ทำให้ใยกล้ามเนื้อคลายตัว ทำให้กล้ามเนื้อทำงานได้ปกติ
สมัครสมาชิก:
บทความ (Atom)